Toksyczna miłość (16 Dni Akcji Przeciwko Przemocy ze względu na Płeć)

27.11.2019

Miłość jest głęboką relacją międzyosobową, która angażuje dwoje osób na wielu poziomach ich istnienia: fizycznym, psychicznym, moralnym czy duchowym. Istnieją osoby, dla których miłość nieodłącznie wiąże się z cierpieniem. Są przekonane, że im bardziej cierpią, tym bardziej kochają i być może tylko wtedy zasługują na miłość. Jednak cierpienie nie jest efektem zdrowej i pięknej relacji, lecz często skutkiem trwania w toksycznym związku. Jak zatem rozpoznać, że nasz partner jest osobą toksyczną?

Toksyczni ludzie

Klientki Niebieskiej Linii dość często w czasie rozmowy z psychologiem przywołują w pamięci obraz swojego partnera z początków znajomości, zanim mocno się zaangażowały w intymną i jak się potem okazało – niszczącą relację. Zazwyczaj jest to wizerunek kogoś, kto może być tym wyśnionym, wymarzonym i upragnionym partnerem. Taki mężczyzna doskonale wie, co kobieta chce usłyszeć i właśnie trafiając w punkt, daje jej poczucie, że to on stanowi dla niej tę jedyną na świecie bratnią duszę. Jest niezmiernie zainteresowany wszystkim, co dotyczy wybranki, dając jej do zrozumienia, jak bardzo jest dla niego ważna. Jak to się dzieje, że po pewnym czasie zamiast mężczyzny idealnego, ujawnia się człowiek bezwzględny i nierzadko działający bez najmniejszych skrupułów?

Okazuje się, że toksyczni ludzie są jak kameleony. Potrafią zrobić doskonałe pierwsze wrażenie. Perfekcyjnie kamuflują się, korzystając z wielu masek, którymi dysponują i dokładnie wiedzą, którą z nich użyć w konkretnej sytuacji, aby osiągnąć zamierzony cel. Dlatego zakochana, niesiona na fali fascynacji i zauroczenia kobieta może nie mieć świadomości, że za chwilę ideał pokaże swą prawdziwą twarz – okrutnego krzywdziciela.

Zdrowego związku nie da się stworzyć z kimkolwiek, a na pewno nie z kameleonem. Są zachowania, które powinny budzić czujność już na początku związku, ponieważ mogą świadczyć o tym, że partner jest osobą toksyczną i wspólne z nim życie źle rokuje na przyszłość. Należy też mieć świadomość, że wspomniany kameleon może być zarówno mężczyzną, jak i kobietą.

Wiążąca siła manipulacji

Jak pisze Susan Forward (Forward; Frazier, 2018) dopóki kobieta nie rozpozna sieci manipulacji i kłamstw, jakimi posługuje się jej partner, a także nie zrozumie, w jakim celu on to robi, dopóty nie ma szans na stawienie mu oporu. S. Forward zidentyfikowała szeroki wachlarz technik często stosowanych przez nałogowych kłamców, opierających się zazwyczaj na zaprzeczaniu lub skruszonych wyznaniach.

Przykładem mogą być:

Zaprzeczanie: Nic podobnegoWyparcie się wszystkiego okazuje się dla toksycznego mężczyzny najprostszym sposobem obrony. Przyparty do muru niezaprzeczalnymi dowodami toksyczny partner zazwyczaj z powodzeniem stosuje tę technikę. Przyłapany w dwuznacznej sytuacji z inną kobietą partner mojej klientki w ułamku sekundy potrafił się odnaleźć, kierując do niej słowa przepełnione oburzeniem: Kto, ja...? Nigdy bym czegoś takiego nie zrobił! O co ty mnie posądzasz? Chyba oszalałaś? Nieprawda! Nie mam pojęcia o co ci chodzi? Chciałem tylko wesprzeć będącą w silnym kryzysie koleżankę i niewinnie ją przytuliłem! Tak mi przykro, że mnie podejrzewasz. Kiedy stałaś się taka nieufna? Chyba masz jakąś paranoję! Powinnaś się wstydzić, że nie masz ludzkich uczuć!

Siła jego wypierania się i przekonywania była tak duża, że klientka poczuła, że faktycznie jest bezduszna i egoistyczna.

Wyznanie pełne skruchy

Dla niektórych toksycznych mężczyzn wymyślanie skomplikowanych intryg jest nadmiernie angażujące i co za tym idzie męczące, a ponieważ nie lubią się zbytnio wysilać obierają inny sposób polegający na okazaniu skruchy co powoduje u kobiety odwrócenie jej uwagi i pojawienie się nowej nadziei na rozpoczęcie wszystkiego od nowa.

Mąż kolejnej klientki Niebieskiej Linii , który roztrwonił całe oszczędności ich wspólnego życia, gdy prawda wyszła na jaw ze łzami w oczach, na kolanach, drżącym głosem wyznał: Tak... zrobiłem to... Nie mogę dłużej cię okłamywać. Jestem draniem, który schrzanił wszystko. Jest mi przykro, że cię zawiodłem. To się już nigdy nie powtórzy, jeśli tylko dasz mi szansę, to przysięgam, że odbuduję wszystko, co straciłem.

Gdy klientka postanowiła wybaczyć lekkomyślnemu małżonkowi i dać mu szansę na kontynuowanie ich małżeństwa, ten po roku rozpoczął regularne zaciąganie kolejnych kredytów bez jej wiedzy. To doświadczenie sprawiło, że klientka zaczęła myśleć o sobie jak o kimś naiwnym i głupim. Im więcej zastanawiających sygnałów pojawi się w relacji partnerskiej, tym wcześniej powinna zapalić się czerwona lampka wskazująca na to, że być może jest to związek toksyczny.

Poniżej przytoczę kilka wskazówek, które mogą być pomocne w rozszyfrowaniu toksycznego partnera, bowiem na pierwszy rzut oka zachowania zdrowego partnera niczym nie różnią się od zachowań toksycznego egoisty. Im dłużej pozostaje się w chorej relacji, tym większe jest ryzyko wpadnięcia w pułapkę i obarczania siebie winą. Pojawia się wówczas myślenie, że z partnerem jest wszystko w porządku, a problemy wynikają z naszych wygórowanych względem niego oczekiwań. W swojej pracy w Pogotowiu Niebieska Linia zachęcam klientki, aby zastanowiły się nad poniższymi pytaniami i stwierdzeniami:

Oznaki toksycznego związku. Sprawdź, jak się przy nim czujesz

Czym się kierować, aby trafnie odpowiedzieć na powyższe pytanie: sercem czy umysłem? Najlepiej jest wsłuchać się w reakcje płynące ze swojego ciała:

  • Czy w obecności swojego partnera regularnie czujesz niepokój, strach lub złość?
  • W jego towarzystwie czujesz napięcie, obawiasz się kolejnej
  • kłótni.
  • Czas wspólnie spędzony z partnerem powoduje w tobie zmęczenie i utratę energii.
  • Coraz częściej unikasz jego towarzystwa.
  • Coraz częściej rezygnujesz z własnych potrzeb.
  • Starasz się tłumić swoje uczucia, aby go nie urazić.
  • Zauważyłaś, że stajesz się coraz bardziej nerwowa, smutna i bierna.
  • Czujesz, jakbyś nie do końca była sobą, zapominasz co lubisz i co jest dla ciebie ważne.
  • Nie pamiętasz, kiedy ostatnio byłaś naprawdę szczęśliwa.
  • Czujesz, że tkwisz w pułapce.

Sprawdź, czy partner szanuje twoje granice

Jeśli twój partner narusza twoje granice, a ty uświadamiasz sobie, że coraz częściej z lęku przed nim mu ulegasz, to może być oznaką, że znalazłaś się w toksycznej relacji. Zastanów się, czy:

  • Partner manipuluje twoimi emocjami, podpuszcza cię w różnych sytuacjach, abyś była o niego zazdrosna.
  • Partner próbuje kontrolować twoje ciało i wygląd, mówiąc, że powinnaś schudnąć (przytyć), inaczej się ubierać czy czesać.
  • Partner nie respektuje twojej osobistej przestrzeni, nie daje ci prawa do odpoczynku czy bycia w pojedynkę wtedy, kiedy masz na to ochotę, wymuszając od ciebie dotyk czy bliskość.
  • Partner sprawdza twój telefon, prywatną korespondencję, śledzi twoją aktywność w sieci.
  • Partner nie respektuje twojego nie, polemizuje z nim, wyśmiewa lub ignoruje.
  • Partner traktuje cię jak swoją własność, nieustannie cię ogranicza i na każdym kroku kontroluje, sprawia, że czujesz się zniewolona.
  • Partner odreagowuje na tobie swoje frustracje.
  • Sprawy i problemy twojego partnera są nadrzędne, to nad nimi zazwyczaj się pochylacie.

Sprawdź, jak wygląda wasza komunikacja i jak rozwiązujecie konflikty

Jednym z najważniejszych czynników decydujących o powodzeniu w relacji jest umiejętna komunikacja. Jeśli na tym polu często coś szwankuje, to należy zastanowić się nad kontynuowaniem związku.

Zastanów się, czy:

  • Po kłótniach zazwyczaj to ty jesteś osobą, która przeprasza i pierwsza wyciąga rękę na zgodę, chociaż czujesz, że wina niekoniecznie leży po twojej stronie.
  • Nieustająco czujesz odpowiedzialność za waszą relację i powinność jej uzdrawiania.
  • Twój partner podczas kłótni zazwyczaj krzyczy i używa wobec ciebie wyzwisk czy wulgarnych słów.
  • Twój partner podczas kłótni uderza w twoje czułe punkty (np. trudne sprawy dotyczące twojej rodziny, przeszłości itp.).
  • Z niemal każdej polemiki prowadzonej z partnerem wychodzisz z poczuciem, że jesteś głupia i nic niewarta.
  • Czujesz, że twoje argumenty są przez partnera bagatelizowane i ignorowane.
  • Twój partner lubi wytykać ci twoje porażki z przeszłości.
  • Coraz częściej unikasz zwierzania się partnerowi ze swoich problemów czy trudności, ponieważ nie wykazuje wobec nich najmniejszych oznak empatii i zrozumienia.

Sprawdź, jak wyglądają wasze relacje z innymi ludźmi

Toksyczny partner stara się sukcesywnie ograniczać kontakty bliskiej osoby z innymi ludźmi (rodziną, znajomymi). Wymaga wyłączności, tłumacząc, że nikt więcej nie jest do szczęścia potrzebny, bo najważniejsza jest wasza relacja.

Zastanów się, czy:

  • Coraz częściej tłumaczysz i usprawiedliwiasz zachowanie swojego partnera przed innymi.
  • Obawiasz się przedstawiać swojego partnera swoim znajomym.
  • Twój partner krytykuje twoich znajomych i źle wyraża się o twoich byłych partnerach.
  • Mówi, że jego wcześniejsze, krótkie związki kończyły się zawsze z winy jego byłych partnerek.
  • Twój partner unika kontaktów z twoją rodziną, nie chce jej poznać.
  • Twój partner źle mówi o tobie w towarzystwie, drwi sobie z ciebie, zawstydza, opowiada o twoich wadach i porażkach.

Sprawdź, jakie zachowania twojego partnera wydają ci się dziwne

Bywają zachowania, które powinny wzbudzić czujność i zastanowienie, jak rokują na przyszłość.

Zastanów się, czy:

  • Twój partner nie pozwala ci na dostęp do jego urządzeń i nie pozwala dotykać jego rzeczy.
  • Twój partner, kiedy przegrywa w grach, reaguje złością.
  • Twój partner wmawia ci, że jesteś przyczyną jego problemów emocjonalnych i że to z tobą jest coś nie tak.
  • Twój partner to perfekcjonista, więc stale podnosi ci poprzeczkę i daje do zrozumienia, że zawodzisz jego oczekiwania.
  • Twój partner ma uzależnienia, których już nie kontroluje, za co winą obarcza ciebie.
  • Zdarza się, że stosuje wobec ciebie którąś z form przemocy (psychiczną, fizyczną czy seksualną).

Sprawdź, co was łączy, a co dzieli

Jest takie powiedzenie, że przeciwieństwa się przyciągają, ale czy na pewno? Jeśli ważne zasady, wartości i priorytety dwojga ludzi w związku się rozmijają, to relacja z czasem staje się obciążeniem.

Zastanów się, czy:

  • Twój partner rozumie i szanuje twoje wartości (poglądy, tradycje, zwyczaje)?
  • Czy możesz z nim swobodnie dyskutować o tym, co dla ciebie jest ważne bez obawy, że narazisz się na krytykę?
  • Czy różnicie się znacznie temperamentem seksualnym?
  • Co myślisz o waszej wspólnej przyszłości?

Bycie w związku, zwłaszcza w jego początkowej fazie, może sprawiać, że partnerzy skupiają się wyłącznie na teraźniejszości i pragną żyć uczuciem tu i teraz. Nieważne, co będzie potem, najważniejsze jest, aby teraz było pięknie i romantycznie. Poczucie wspólnoty z ukochanym człowiekiem niekiedy sprawia, że otaczający świat i nasze obowiązki schodzą na dalszy plan.

Łatwo wówczas poświęcać się i rezygnować z siebie, ofiarowując swój czas, myśli i siebie bliskiej osobie. Jeśli jednak jeden z partnerów jest przeciwny rozwojowi i jakimkolwiek zmianom drugiej osoby, to warto się zastanowić, czy kontynuować relację, w której nie ma przyzwolenia na osobistą wolność, autonomię i rozwój.

Zastanów się, czy:

  • Potrafisz wyobrazić sobie was razem za 5, 10, 20 i więcej lat?
  • Czy potrafisz wyobrazić sobie swojego partnera w roli odpowiedzialnego rodzica swoich dzieci?
  • Czy masz poczucie, że wasz związek rozwija się, czy wręcz przeciwnie – stoi w miejscu i masz poczucie stagnacji?
  • Czy możesz swobodnie oddawać się swoim zainteresowaniom i realizować własne potrzeby i cele?
  • Czy Twój partner chce pracować nad poprawą waszej komunikacji, kiedy zwracasz mu uwagę, że coś na tym polu szwankuje?
  • Czy Twój partner wyraża chęć pracy nad swoimi wadami, czy raczej obraża się, że zwracasz mu uwagę i ciebie obwinia za wszystkie swoje porażki?
  • Czy zdarza się, że wyobrażasz sobie swoje życie z kimś innym u swego boku?

Jeśli osoba czytająca powyższe pytania (zdania) uświadomi sobie, że na wiele z nich może dać twierdzącą odpowiedź, to może oznaczać, że znalazła się w toksycznym związku z osobą, z którą nie zbuduje trwałej, pozytywnej i satysfakcjonującej obydwie strony relacji. Należy pamiętać, że każde pragnienie i każda potrzeba realizowana kosztem drugiego człowieka prędzej czy później może przynieść rozczarowanie, zamiast tak bardzo pożądanego spełnienia.

Ewa Foks – psychoterapeutka, certyfikowana specjalistka ds. przeciwdziałania przemocy w rodzinie, pracuje w Ogólnopolskim Pogotowiu dla Ofiar Przemocy w Rodzinie Niebieska Linia Instytutu Psychologii Zdrowia, Warszawa.

Inne z kategorii

"Warszawa dla kobiet: otwarty dyżur warszawskich organizacji działających na rzecz kobiet".

"Warszawa dla kobiet: otwarty dyżur warszawskich organizacji działających na rzecz kobiet".

06.10.2023

Przypominamy, że widzimy się już jutro w Pałacu Kultury i Nauki na wydarzeniu "Warszawa dla kobiet:...

czytaj dalej
„STAND UP Sprzeciw się molestowaniu w miejscach publicznych”

„STAND UP Sprzeciw się molestowaniu w miejscach publicznych”

14.08.2023

Aż 84% kobiet w Polsce doświadczyło molestowania w miejscach publicznych.

...

czytaj dalej

Newsletter Niebieskiej Linii

Dołącz do biuletynu Niebieskiej Linii i otrzymuj wszystkie bieżące informacje o akcjach, szkoleniach, wydarzeniach oraz nowych artykułach.