Prymat pomidora czyli co słychać w instytucjach europejskich

Szczegóły

Monika Ksieniewicz

Niebieska Linia nr 1 / 2011

W Unii Europejskiej mamy dyrektywy na temat rozmiaru pomidorów, a nie mamy dyrektyw na temat przeciwdziałania przemocy wobec kobiet. A tymczasem badania pokazują, że każde dodatkowe euro wydane na zapobieganie przemocy wobec kobiet dałoby oszczędności rzędu 87 euro na łączne koszty przemocy w rodzinie.

Dzięki zakończonej w 2009 roku ratyfikacji Traktatu Lizbońskiego po raz pierwszy w historii Unii Europejskiej możliwa jest ściślejsza współpraca między państwami członkowskimi i Komisją Europejską w zakresie prawa karnego. Co prawda jeszcze nikt w Komisji Europejskiej nie wie konkretnie jak miałoby to wyglądać, bo deklaracje składane przez poprzednie prezydencje: szwedzką, hiszpańską oraz belgijską mogą na razie okazać się tylko czczą gadaniną.

W grudniu 2010 roku, bez konsultacji z państwami członkowskimi, Dyrekcja Generalna ds. Sprawiedliwości Komisji Europejskiej wykreśliła przeciwdziałanie przemocy wobec kobiet z programu prac na 2011 rok, pomimo że wcześniej, na konferencji w listopadzie 2010 roku podczas prezydencji belgijskiej, Komisarz Viviane Reding zapowiadała zwiększenie wysiłków Komisji Europejskiej na rzecz przeciwdziałania przemocy ze względu na płeć. W planie działań został jedynie "pakiet dla ofiar", który zostanie ogłoszony prawdopodobnie na wiosnę 2011. Komisarz Reding słusznie zauważyła, że akurat ofiary przemocy są w największej potrzebie. Harmonizacja legislacji na poziomie Unii Europejskiej może poczekać, aż prawnicy Rady i KE przestaną się spierać o swoje (nakładające się) kompetencje.

Plan prac Rady Europy

Obecnie w Radzie Europy finalizowane są prace nad Konwencją w sprawie przeciwdziałania przemocy wobec kobiet, w tym przemocy domowej. Ostatnim krokiem pozostało uzgodnienie Memorandum Wyjaśniającego na temat rozbieżnych, czy problematycznych kwestii. Unia Europejska będzie stroną Konwencji, jak tylko przystąpi do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności Rady Europy. Unia Europejska zapewne zajmie stanowisko w kwestii przystąpienia do Konwencji po zakończeniu negocjacji na temat przystąpienia do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, bo przy okazji negocjuje swą pozycję w strukturach Rady Europy, w tym w Komitecie Ministrów. Nie wiadomo, która z tych rzeczy okaże się trudniejsza proceduralnie, chociaż na szczęście żadna z nich nie sprawia problemów politycznych.

Działania kolejnych prezydencji

Obecnie w Unii Europejskiej władzę sprawuje prezydencja węgierska, która za jeden ze swoich społecznych priorytetów przyjęła przeciwdziałanie przemocy domowej. Wydaje się, że wszystko idzie w dobrym kierunku, ponieważ nadchodząca polska prezydencja przejmie ten priorytet. Agencja Praw Podstawowych również przygotowuje obszerne badanie na temat skali przemocy w Unii Europejskiej, które będzie gotowe w II połowie 2011 roku.

W trakcie historycznej już prezydencji belgijskiej (II połowa 2010 roku) odbyły się dwa ważne spotkania dotyczące przeciwdziałania przemocy wobec kobiet - 24 listopada 2010 Szczyt Kobiet u Władzy na temat przemocy wobec kobiet, oraz następująca po niej międzynarodowa konferencja dla ekspertów 25-26 listopada 2010. Na Szczycie większość pań-ministrów zapowiedziała zwiększenie wysiłków państw członkowskich na rzecz ograniczenia przemocy wobec kobiet i dzieci.

Konferencję otworzyła Viviane Reding, Komisarz ds. Sprawiedliwości, wiceprzewodnicząca Komisji Europejskiej, odpowiedzialna za kwestie przemocy i równości płci. Mówiła, że przemoc wobec kobiet przekracza wszelkie kulturowe, religijne, społeczno-ekonomiczne i państwowe granice. Problem ten dotyczy kobiet w każdym wieku i nie jest ograniczony do poszczególnych grup kobiet w społeczeństwie. Mimo, że nadal brakuje na szczeblu UE oficjalnych statystyk dokładnie określających częstotliwość występowania przemocy wobec kobiet w Europie, mamy dość wiarygodne szacunki pokazujące, jak ogromny jest to problem.

Skala zjawiska

Rada Europy szacuje, że 45% kobiet w Europie cierpi z powodu jakiegoś rodzaju przemocy przynajmniej raz w życiu i że codziennie jedna na pięć kobiet w Europie jest ofiarą przemocy. Najbardziej rozpowszechnioną formą przemocy wobec kobiet jest przemoc fizyczna, której doświadcza od bliskiego partnera - zwana w większości krajów UE także przemocą domową. W tym roku Komisja Europejska przeprowadziła badanie Eurobarometru na temat postrzegania przez obywateli europejskich przemocy domowej wobec kobiet. Badanie wykazało, że występowanie tego problemu jest znaczne: jedna czwarta badanych zna kobietę, która jest ofiarą przemocy w rodzinie, a jedna piąta zna sprawcę.

Rada Europy szacuje, że około 12% do 15% wszystkich kobiet w Europie doznało przemocy domowej po 16 roku życia. Na poziomie globalnym ONZ szacuje, że połowa zamordowanych kobiet jest zabijana przez swoich mężów (byłych lub obecnych) i przynajmniej jedna na trzy kobiety poddaje się przemocy ze strony partnera życiowego w trakcie jej życia.

Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że ponad 130 milionów dziewczynek i kobiet przeżyło okaleczanie żeńskich narządów płciowych. W Europie Amnesty International szacuje, że 500 tysięcy dziewcząt i kobiet tego doświadczyło, a 180 tysięcy dziewcząt jest narażone na ryzyko okaleczenia każdego roku.

Koszty przemocy wobec kobiet ponoszone przez społeczeństwo UE

Zdaniem V. Reding, inną ważną rzeczą jest to, ile faktycznie kosztuje całe europejskie społeczeństwo przemoc wobec kobiet. Najnowsze badania finansowane w ramach programu Daphne oceniają, że sama tylko przemoc w rodzinie kosztuje państwa członkowskie UE 16 mld euro rocznie. Badania te sugerują również, że każde dodatkowe euro wydane na zapobieganie przemocy wobec kobiet dałoby oszczędności rzędu 87 euro na łączne koszty przemocy w rodzinie. Inwestycja 1 euro dałaby 87 euro z powrotem - powinien to być wystarczająco dobry argument dla jakiegokolwiek rządu, aby zapewnić wystarczająco dużo środków finansowych na rzecz zapobiegania, ochrony i pomocy ofiarom.

Programy przeciwdziałania przemocy w państwach UE

Wicepremier Belgii, Michelle Joelle Milguet, reprezentująca prezydencję belgijską, przypomniała, że w 2010 roku 23 kraje (m.in. z wyjątkiem Litwy) w Unii Europejskiej mają już legislację i krajowe programy na rzecz przeciwdziałania przemocy domowej, więc jest już widoczny progres w tej dziedzinie w stosunku do lat poprzednich. Ale nadal jest wiele do zrobienia - np. na Łotwie nie funkcjonuje żadne (!) schronisko dla ofiar przemocy domowej! Mówiła, że prezydencja planuje zasugerowanie KE, żeby 2016 rok był Europejskim Rokiem Przeciwdziałania Przemocy wobec Kobiet.

Freddy Gazan, Doradca w Departamencie Polityki Karnej z Federalnej Służby Publicznej i Sprawiedliwości Belgii przedstawił belgijskie działania na rzecz przeciwdziałania przemocy wobec kobiet. W 2001 roku powstał pierwszy Krajowy Plan Działań przeciw przemocy wobec kobiet. W 2004 roku powstał drugi KPD dotyczący przemocy ze strony partnera. W 2008 roku ogłoszono trzeci, kontynuujący poprzednie KPD. W 2010 roku powstał czwarty - dotyczący przemocy wśród partnerów, zbrodni honorowych, okaleczania narządów płciowych i przymusowych małżeństw.

Z jego doświadczenia wynika, że w celu skutecznego zapobiegania przemocy wobec kobiet, służby publiczne powinna obowiązywać: tajemnica zawodowa, nacisk powinien być położony na kompletne szkolenie i przekazywanie know-how między współpracownikami różnych służb, komputerowy system monitorowania skali przemocy w kraju, wykaz standardów postępowania dla policji, służący do rejestracji przypadków przemocy (coś na kształt "Niebieskiej Karty"), zacieśnianie współpracy wymiaru sprawiedliwości i służb społecznych, obowiązkowe programy korekcyjne dla sprawców.

Myria Vassiliadou z Europejskiego Lobby Kobiet (European Women's Lobby - EWL) zapowiedziała, że EWL zaproponuje oficjalnie, aby rok 2013 był Europejskim Rokiem Przeciwdziałania Przemocy wobec Kobiet. Przypomniała również, że w Unii Europejskiej mamy dyrektywy na temat rozmiaru pomidorów, a nie mamy dyrektyw na temat przeciwdziałania przemocy wobec kobiet. W przyjętej odnowionej Strategii na rzecz równości kobiet i mężczyzn

Komisji Europejskiej jest oddzielny punkt dotyczący przeciwdziałania przemocy wobec kobiet. Polityczna deklaracja zatem jest - ważne, żeby nabrała ona wreszcie konkretnego kształtu.

dr Monika Ksieniewicz - radca w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej.

M.K.