Algorytmy dla oświaty i ochrony zdrowia - Artykuł opublikowany w Dwumiesięczniku "Niebieska Linia"

11.09.2014

Pogotowie Niebieska Linia" Instytutu Psychologii Zdrowia od kwietnia 2014 roku rozpoczęło realizację projektu [1], który ma na celu opracowanie i pilotaż wśród pracowników ochrony zdrowia i oświaty narzędzia wskazującego algorytm postępowania w przypadkach przemocy w rodzinie. Narzędzie obejmie dwa rodzaje sytuacji – przemoc wobec osoby dorosłej oraz wobec dzieci. Będzie się składać z kwestionariusza do diagnozowania eskalacji przemocy oraz algorytmu postępowania interwencyjnego (adekwatnego do poziomu zdiagnozowanego ryzyka). Pozwoli to zwiększyć liczbę skutecznych interwencji w przypadkach przemocy w rodzinie podejmowanych przez przedstawicieli dwóch sektorów, które dotychczas najrzadziej włączały się w działania na rzecz rozpoznawania i zatrzymywania przemocy domowej.

Diagnoza

Znowelizowana w 2010 roku ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie zakładała, że przedstawiciele każdej ze służb, które w praktyce zawodowej stykają się z osobami doznającymi przemocy w rodzinie, będą aktywnie i profesjonalnie włączać się w system powstrzymywania przemocy i pomocy osobom pokrzywdzonym. Narzędziem do podejmowania interwencji w ujawnionych przypadkach przemocy jest procedura Niebieskie Karty" (NK). Raporty z realizacji procedury pokazują wyraźną dysproporcję pomiędzy zaangażowaniem w procedurę policjantów i pracowników socjalnych a pracowników oświaty i ochrony zdrowia. Według sprawozdania z realizacji ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie za rok 2012 (dostępne na stronie MPiPS) w całej Polsce w 2012 roku wszczęto 63.820 procedur NK (poprzez wypełnienie formularza NK – A"), w tym: Policja 50,2 tys., pomoc społeczna 10,2 tys., przedstawiciele ochrony zdrowia – 491 i oświaty – 1.473. W 2012 roku w 300-tysięcznym Opolu do zespołu interdyscyplinarnego ds. przeciwdziałania przemocy w rodzinie trafiła jedna NK od lekarza, a od nauczycieli – ani jedna. W 300- tysięcznym Białymstoku nauczyciele wypełnili dwie NK, a lekarze – ani jednej. Również raport z kontroli przeprowadzonej przez Najwyższą Izbę Kontroli w 2012 roku pokazuje, że najniższy odsetek przesyłanych do zespołów interdyscyplinarnych NK stanowiły te pochodzące od przedstawicieli ochrony zdrowia. W 14 objętych kontrolą ośrodkach pomocy społecznej przedstawiciele ochrony zdrowia ujawnili zaledwie cztery przypadki przemocy w rodzinie, przy czym trzy w jednym z ośrodków.

Podobna sytuacja miała miejsce w 2013 roku. Z danych zebranych z gmin przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej wynika, że ogólna liczba wszczętych w Polsce procedur wynosi 73.119, co pokazuje wzrost w stosunku do roku 2012 o 13%. Jednak jest to głównie efektem większej aktywności Policji i pomocy społecznej, bowiem przedstawiciele oświaty w całym 2013 roku wypełnili zaledwie 1.671 NK, a ochrony zdrowia 619 NK. W obydwu przypadkach to wzrost w stosunku do poprzedniego roku, ale wyrażony w liczbach bezwzględnych – niewielki (o 198 NK w oświacie i 128 NK w ochronie zdrowia).

Problem

Rozmowy z przedstawicielami oświaty i ochrony zdrowia pozwoliły zdiagnozować kilka barier, które stoją za takim stanem rzeczy. Jedną z nich jest brak obiektywnych przesłanek do podjęcia decyzji o wszczynaniu procedury NK i/lub podejmowaniu innych działań. Gdy podobną trudność diagnostyczno-decyzyjną zgłosili funkcjonariusze Policji, eksperci z Niebieskiej Linii", Fundacji Dzieci Niczyje i Komendy Głównej Policji opracowali kwestionariusz do diagnozowania ryzyka eskalacji przemocy i wynikający z tego algorytm postępowania dla policjantów. Narzędzia te zyskały bardzo dobre oceny w pilotażu przeprowadzonym w woj. lubuskim i od stycznia 2014 roku obowiązują policjantów w całej Polsce. Stosowanie tego narzędzia przyniosło w I półroczu 2014 roku wyraźny wzrost liczby NK zakładanych przez Policję, ale także znaczący przyrost stosowania zatrzymań sprawców przemocy domowej i izolacji ich od osób pokrzywdzonych. Zarówno szeregowi" policjanci, jak i kierownictwo polskiej Policji z zadowoleniem wyraża się o przydatności algorytmów policyjnych" do podniesienia skuteczności działań wobec przypadków przemocy.

Przewidujemy, że zastosowanie analogicznych narzędzi ułatwi pracownikom ochrony zdrowia i oświaty podjęcie właściwej decyzji co do sposobu postępowania wobec dziecka, jak i dorosłej ofiary przemocy w rodzinie, a w konsekwencji przyczyni się do zapewnienia skuteczniejszej pomocy i bezpieczeństwa tym osobom. Zgodnie bowiem z definicją algorytm ma przeprowadzić system z pewnego stanu początkowego do pożądanego stanu końcowego".

Dodatkowym argumentem jest fakt, że stworzenie i wdrożenie narzędzia do szacowania ryzyka przemocy wobec kobiet i dzieci jest wymogiem Konwencji Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej (Polska podpisała ją 18 grudnia 2012 roku, ratyfikacja jest spodziewana w 2014 roku).

Planowane działania

Realizację projektu rozpoczęto od zorganizowania czterech grup focusowych. Celem badania było rozpoznanie potrzeb przedstawicieli oświaty i ochrony zdrowia związanych z usprawnieniem systemu przeciwdziałania przemocy oraz zebranie wytycznych do opracowania kwestionariusza diagnostycznego i algorytmu działania. Dwie grupy focusowe (jedna dla przedstawicieli oświaty i jedna dla pracowników ochrony zdrowia) zebrały się w Warszawie. Dwie analogiczne grupy spotkały się w Kielcach, ponieważ zależało nam na poznaniu opinii osób pracujących w innym rejonie niż stolica, mających inne uwarunkowania środowiskowe.

Na podstawie wniosków i wskazówek przedstawionych przez uczestników focusów zespół ekspertów opracowuje obecnie kwestionariusz i algorytmy/procedury postępowania. Ten etap zakończymy we wrześniu 2014 roku i wtedy zaprosimy przedstawicieli oświaty i ochrony zdrowia do pilotażu narzędzi. Pilotaż pozwoli przetestować poprawność tych narzędzi oraz wykluczyć ewentualne błędy. W tym przedsięwzięciu weźmie udział po 30 osób z każdej grupy zawodowej, o zróżnicowanych miejscach pracy – placówki oświaty różnych poziomów od przedszkola do szkół ponadgimnazjalnych, rejonowe poradnie lekarskie, oddziały szpitalne dla dzieci i dorosłych, oddziały ratunkowe itd. Uczestnicy wezmą udział w jednodniowym seminarium warsztatowym wdrażającym do używania narzędzi. Pilotaż będzie trwał 6 miesięcy.

Rezultaty

W wyniku realizacji projektu powstaną dwa narzędzia do diagnozowania i reagowania na przypadki przemocy możliwe do wykrycia w praktyce dla pracowników ochrony zdrowia i pracowników oświaty. Narzędzia te zostaną przepilotowane i wystandaryzowane z innymi podobnymi narzędziami oraz dalszymi procedurami (w tym procedurą Niebieskie Karty").

Beneficjenci ostateczni – pracownicy oświaty i ochrony zdrowia dostaną narzędzia, które pozwolą na usprawnienie systemu pomocy ofiarom przemocy domowej. Dla beneficjantów pośrednich, czyli ofiar przemocy, realizacja zadania będzie oznaczała polepszenie poziomu udzielanej im pomocy.

Renata Durda – kierowniczka Pogotowia Niebieska Linia" Instytutu Psychologii Zdrowia.

[1] Projekt jest realizowany w ramach programu Obywatele dla Demokracji, finansowanego z Funduszy EOG.

Inne z kategorii

10 istotnych informacji na temat gwałtu

10 istotnych informacji na temat gwałtu

28.08.2023

§1. Kto przemocą, groźbą bezprawną lub podstępem doprowadza inną osobę...

czytaj dalej
Wsparcie dla osób pokrzywdzonych przestępstwem w Ośrodkach Funduszu Sprawiedliwości

Wsparcie dla osób pokrzywdzonych przestępstwem w Ośrodkach Funduszu Sprawiedliwości

21.02.2024

Obecnie w całej Polsce działa 305 miejsc świadczenia pomocy finansowych...

czytaj dalej

Newsletter Niebieskiej Linii

Dołącz do biuletynu Niebieskiej Linii i otrzymuj wszystkie bieżące informacje o akcjach, szkoleniach, wydarzeniach oraz nowych artykułach.