POWSTANIE FUNDUSZ POMOCY OSOBOM POKRZYWDZONYM ORAZ POMOCY POSTPENITENCJARNEJ
Aktualności
Przypomnijmy, że nawiązki sądowe to grzywny (wynoszące do 100 tysięcy złotych), orzekane przez sąd za umyślne przestępstwa przeciwko życiu lub zdrowiu i przeciwko środowisku i wpłacane na rzecz uprawnionych organizacji społecznych. Na prowadzonej przez Ministra Sprawiedliwości liście uprawnionych podmiotów znajdują się 784 organizacje.
W uzasadnieniu do projektu uchwalonej nowelizacji wskazywano, że obowiązujące do tej pory zasady wydatkowania pieniędzy pochodzących z nawiązek nie gwarantowały w pełni realizacji zasad przejrzystości i jawności dysponowania tego rodzaju środkami publicznymi. Nierzadko też dochodziło do rozmaitych nadużyć na tym tle: pieniądze nie zawsze wydawano zgodnie z prawem i na określone w przepisach cele. Nie było żadnych mechanizmów umożliwiających weryfikację wiarygodności organizacji ubiegających się o wpisanie na listę podmiotów uprawnionych do korzystania z nawiązek. Większość z tych organizacji nie wywiązywała się też z obowiązków sprawozdawczych. Podmioty, które wykreślano z wykazu uprawnionych z powodu ujawnionych nieprawidłowości, mogły – o ile spełniały wymogi formalne – ponownie zostać wpisane na listę i dalej korzystać ze środków pochodzących z nawiązek. Jak wskazują projektodawcy, setki organizacji, na rzecz których zasądzane są nawiązki, otrzymywały tylko drobne kwoty, co uniemożliwiało im podejmowanie poważniejszych działań w oparciu o to źródło finansowania. Obowiązujące do tej pory przepisy dotyczące wydawania środków pochodzących z nawiązek były też bardzo restrykcyjne; można je było przeznaczać tylko na cele bezpośrednio związane z ochroną zdrowia, ochroną środowiska, udzielaniem pomocy osobom poszkodowanym w wypadkach komunikacyjnych i ochroną dobra naruszonego lub zagrożonego przestępstwem. Aby umożliwić korzystającym z nawiązek organizacjom realizację innych istotnych społecznie działań, konieczne było poluzowanie rygorów dotyczących wydatkowania pieniędzy z nawiązek.
Na mocy uchwalonej ustawy zostanie utworzony Fundusz Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Penitencjarnej (w formie państwowego funduszu celowego, którego dysponentem będzie Minister Sprawiedliwości). Przychodami funduszu będą środki pochodzące m. in. z orzeczonych przez sądy nawiązek i świadczeń pieniężnych, potrąceń w wysokości 20% wynagrodzenia przysługującego za pracę zatrudnionych skazanych oraz spadków, zapisów, darowizn, zbiórek i innych źródeł. Środki funduszu będą przeznaczane m. in. na pomoc ofiarom przestępstw oraz ich rodzinom, udzielaną przez jednostki niezaliczane do sektora finansów publicznych i niedziałające w celu osiągnięcia zysku, w tym stowarzyszenia, fundacje i inne organizacje oraz instytucje. Ze środków zgromadzonych na funduszu finansowana będzie również pomoc osobom zwalnianym z zakładów karnych i aresztów śledczych (oraz ich rodzinom), świadczona przez kuratorów sądowych i Służbę Więzienną oraz organizacje pozarządowe. Powierzanie organizacjom zadań realizowanych ze środków funduszu będzie się odbywać w drodze otwartego konkursu ofert. Przyznawanie środków na realizację tych zadań będzie następowało na podstawie umowy z wyłonionymi w konkursie podmiotami.
Nowo utworzony fundusz ma umożliwić zbudowanie w Polsce efektywnego systemu pomocy ofiarom przestępstw oraz byłym skazanym, bazującego przede wszystkim na działalności organizacji pozarządowych. Jak przekonują projektodawcy, funkcjonujące w ten sposób systemy okazały się bardzo skuteczne w innych krajach europejskich.
Uchwalona nowelizacja została przekazana do Senatu. Większość jej przepisów ma wejść w życie z dniem 1 lipca 2011 roku.
Anna Krajewska
