Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie "Niebieska Linia"
Instytutu Psychologii Zdrowia Polskiego Towarzystwa Psychologicznego

Jedyne w Polsce czasopismo poświęcone zagadnieniom związanym z przemocą interpersonalną. Istnieje od 1998 roku.
Czynniki wyzwalające i zatrzymujące w przemocowej relacji
- Szczegóły
- Wioletta Klimczak
Osoby doznające przemocy domowej często latami tkwią w destruktywnej relacji i niezwykle trudno jest im zakończyć związek z krzywdzicielem. Uwikłane w toksyczną relację z osobą stosującą przemoc, zmanipulowane i zniewolone, często nie widzą możliwości zmiany własnej sytuacji. Zdarza się jednak, że znajdują siłę i motywację do tego, aby zakończyć tę trudną relację. Osoba pokrzywdzona zaczyna mówić o krzywdach, których doznała ze strony partnera i spodziewa się, że uzyska realną pomoc. Nie zawsze jednak pomoc ta okazuje się skuteczna lub wystarczająca.
Przemocowa relacja
Zobrazowaniu problemu posłuży historia Iwony, 60-letniej kobiety, która latami tkwiła w toksycznym związku z mężem alkoholikiem, stosujacym wobec niej przemoc psychiczną i ekonomiczną. Sytuacja ta trwała ponad 20 lat. Iwona, po wielu traumatycznych sytuacjach i doznanych upokorzeniach ze strony męża, dzięki wsparciu swoich dorosłych dzieci i przyjaciół, zdecydowała się pójść na terapię dla osób współuzależnionych. Następnie przeszła trening aser-tywności oraz uczestniczyła w grupie wsparcia dla osób doświadczających przemocy. Terapia przyniosła oczekiwane rezultaty. Pani Iwona odbudowała poczucie własnej wartości, uznała swoje prawa i nauczyła się je egzekwować, a przede wszystkim podjęła decyzję, że nie chce tak dalej żyć. Dojrzała do decyzji o rozstaniu z mężem. Oczywiście ta decyzja nie pojawiła się nagle – przeciwnie, od wielu lat podobna myśl krążyła w jej głowie, jednak nie miała odwagi ani siły, żeby ją zrealizować. Była przekonana o tym, że bez męża, który ją utrzymywał, sobie nie poradzi i mimo przeżywanego bólu, latami tkwiła w tej krzywdzącej relacji.
Co więcej, w czasie wieloletniego związku z mężem krzywdzicielem, wielokrotnie uciekała z mieszkania z obawy o własne bezpieczeństwo. Kilka razy wzywała Policję z prośbą o interwencję, jednak z uwagi na trudności w udowodnieniu przemocy psychicznej interwencje te nie przynosiły oczekiwanych rezultatów. Owszem, pijany mąż kilkakrotnie był zabierany do izby wytrzeźwień, jednak po jej opuszczeniu mścił się na żonie, wyzywając ją od najgorszych i odmawiając dostępu do pieniędzy na życie. Pani Iwona, zgłaszając na Policję fakt doświadczanej przemocy psychicznej, polegającej na ciągłych wyzwiskach, krytyce, zastraszaniu, wyszydzaniu i poniżaniu, obserwowała bezradność służb, a z czasem nawet niechęć do podejmowania kolejnych interwencji, bo nie była w stanie przedstawić żadnych do-wodów. Jedynymi dowodami, jakimi dysponowała, była posiniaczona dusza i zaniżone poczucie własnej wartości.
Wszczynana dwukrotnie procedura „Niebieskie Karty”, po krótkim czasie była zamykana, ponieważ mąż – sprawca przemocy stosował się co prawda do zaleceń specjalistów, ale tylko w takim stopniu, aby stworzyć pozory zmiany swojego zachowania na lepsze. Regularnie uczęszczał na zajęcia dla osób uzależnionych od alkoholu, ale zaraz po wyjściu z poradni szedł na piwo i wracał do domu pijany. Zatem pani Iwona szybko wykształciła w sobie przekonanie, że nie warto prosić o pomoc i z czasem uznała, że nie zasługuje na lepszy los. Przestała zgłaszać przypadki przemocy i domagać się interwencji Policji. Skupiła się natomiast na minimalizowaniu doznawanych krzywd, np. uciekając przed pijanym mężem z mieszkania lub wysłuchując jego pijackiego bełkotu bez jakiejkolwiek próby protestu, aby go dodatkowo nie denerwować.
Zmiana myślenia
Wiele czasu upłynęło, zanim pani Iwona wyzwoliła się z tej roli. Momentem przełomowym była zmiana w myśleniu z: „jestem ofiarą przemocy”, na myślenie „doświadczyłam przemocy”. Dopiero takie myślenie sprawiło, że najpierw uwierzyła w możliwość zmiany swojego losu, a następnie podjęła realne kroki w kierunku dokonania tych zmian. Ponownie zaczęła dzwonić na Policję w sytuacjach doznawanej przemocy oraz złożyła pozew o rozwód. Kiedy jednak, pozbywając się wcześniejszych lęków, zaczęła stanowczo domagać się uznania swoich praw (Kowalewska-Borys, 2012), między innymi eksmisji męża ze wspólnego mieszkania, spotkało ją spore rozczarowanie.
Odzyskana pewność siebie
Dziś pani Iwona, na tej ważnej dla niej drodze, potrzebuje wsparcia – zarówno ze strony rodziny i przyjaciół, jak też ze strony profesjonalistów, którzy mogą ją wzmocnić w tej nierównej walce o swoje prawa. W walce o dom, w którym nie będzie musiała mieszkać ze sprawcą. Te przykre dla niej doświadczenia i rozczarowanie brakiem zrozumienia nieomal doprowadziły do rezygnacji z podjętych starań, zmie-rzających do ukarania sprawcy. Jedynie dzięki wsparciu dorosłych dzieci i przyjaciół zdecydowała się kontynuować podjęte przez siebie kroki.
Przytoczony przykład ma jednak na celu zwrócenie uwagi na problem stereotypowego myślenia i postrzegania osób doświadczających przemocy jako niezaradnych i niepotrafiących zadbać o własne bezpieczeństwo. Jednoznaczna ocena i diagnoza sytuacji osoby zgłaszającej się po pomoc z pewnością nie jest zadaniem łatwym. Aby zminimalizować ryzyko błędnej oceny, ważne jest dokładne (na ile to możliwe) poznanie szerszego kontekstu problemu i historii osób, z którymi pracujemy (Klimczak, 2017).
Trudności osób „wychodzących” z przemocy
- Kowalewska-Borys, E. (2012). Problematyka przemocy w rodzinie. Podstawowe środki prawne ochrony osób pokrzywdzonych. Warszawa: Difin, s. 146-170.
- Herzberger, S.D. (2002). Przemoc domowa. Perspektywa psychologii społecznej. Warszawa: PARPA, s. 60.
- Klimczak, W. (2017). Praca terapeutyczna z problemem przemocy w rodzinie alkoholowej. [w:] Lewicka-Zelent, A. Przemoc rodzinna. Aspekty psychologiczne, pedagogiczne i prawne. Warszawa: Difin, s. 102-112.
- Badura-Madej, W., Dobrzyńska-Mesterhazy, A. (2000). Przemoc w rodzinie. Interwencja kryzysowa i psychoterapia. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jegiellońskiego, s. 21-50.
- Więckowski, D. (2015). Procedury przeciwdziałania przemocy w rodzinie po nowelizacji kodeksu postępowania karnego. Poznań: Forum, s. 44-47.
- Dyjakon, D., Klimczak, W., Klimczak, A. (2016) Program korekcyjno-edukacyjny dla sprawców przemocy domowej realizowany w Gminie Wrocław. [w:] Pujer, K. (red.) Społeczeństwo polskie pod koniec drugiej dekady XXI wieku. Obszary problemowe, Wrocław: Exante, s. 77.
- Dyjakon, D. (2016). Przemoc domowa. Czy można wybaczyć i być razem? Warszawa: Difin.
- Mazur, M. (2002). Przemoc w rodzinie. Teoria i rzeczywistość. Warszawa: Żak, s. 117.
- Mellibruda, J. (2009). Przeciwdziałanie przemocy domowej. Warszawa: Instytut Psychologii Zdrowia, s. 99-120.
- Klimczak, W. (2016). Przemoc w rodzinie z problemem alkoholowym. [w:] Pujer, K. (red.) Rodzina polska w drugiej połowie XXI wieku ze szczególnym uwzględnieniem zachowań ryzykownych dzieci i młodzieży. Wrocław: Exante, s.71.
- Pospiszyl, I. (1999). Razem przeciw przemocy. Warszawa: Żak, s. 153-213.
- Sobolewska, K., Pogłoziński, M. (2017). Prawne aspekty przemocy w rodzinie. Aktualny stan prawny. [w:] Lewicka-Zelent, A. Przemoc rodzinna. Aspekty psychologiczne, pedagogiczne i prawne. Warszawa: Difin, s. 23-25.