Nakazy opuszczenia mieszkania i zakaz zbliżania

Szczegóły

Kategoria: Najważniejsze przepisy prawne

Utworzono: 2012-11-19

Agnieszka Olszewska

Na etapie postępowania sądowego wszystkie rodzaje orzeczeń (a więc kara grzywny, kara ograniczenia wolności, czy kara pozbawienia wolności) mogą być orzeczone z warunkowym zawieszeniem ich wykonania. Przy karach bezwzględnych sądy mogą orzec środki karne, natomiast przy warunkowym zawieszeniu wykonania kary – środki probacyjne. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny[1] zawiera zarówno środki karne służące ogólnym celom postępowania karnego, a także takie, których wprowadzenie ma na celu ochronę ofiar przemocy w rodzinie przed dalszymi atakami ze strony sprawcy. Do środków karnych orzekanych wobec sprawców przemocy w rodzinie zaliczyć należy przede wszystkim:

• obowiązek powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, zakaz kontaktowania się z określonymi osobami, zakaz zbliżania się do określonych osób lub zakaz opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu,
• nakaz opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym,
• obowiązek naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę,
• nawiązkę.

Zakaz zbliżania się do określonych osób lub zakaz opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu może być orzeczony na okres od jednego roku do 15 lat. Zgodnie z art. 41a. § 1 k.k. sąd może orzec obowiązek powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, zakaz kontaktowania się z określonymi osobami, zakaz zbliżania się do określonych osób, zakaz opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu lub nakaz opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym w razie skazania za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności na szkodę małoletniego oraz w razie skazania za umyślne przestępstwo z użyciem przemocy, w tym przemocy przeciwko osobie najbliższej. Obowiązek lub zakaz może być połączony z obowiązkiem zgłaszania się do Policji lub innego wyznaczonego organu w określonych odstępach czasu. Sąd może orzec obowiązek powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, zakaz kontaktowania się z określonymi osobami, zakaz zbliżania się do określonych osób lub zakaz opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu na zawsze w razie ponownego skazania sprawcy w warunkach określonych powyżej. Orzekając zakaz zbliżania się do określonych osób, sąd wskazuje odległość od osób chronionych, którą skazany obowiązany jest zachować.[2] Zgodnie z art. 244 k.k. kto nie stosuje się do orzeczonego przez sąd obowiązku powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, nakazu opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym, zakazu kontaktowania się z określonymi osobami, zakazu zbliżania się do pokrzywdzonego lub zakazu opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu albo nie wykonuje zarządzenia sądu o ogłoszeniu orzeczenia w sposób w nim przewidziany, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.[3] Nakładając na sprawcę przestępstwa popełnionego z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej obowiązek opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym sąd określa sposób kontaktu sprawcy z pokrzywdzonym.[4] Jeżeli sprawca przemocy w rodzinie jest osobą uzależnioną zawieszając wykonanie kary, sąd może zobowiązać skazanego do poddania się leczeniu, w szczególności odwykowemu lub rehabilitacyjnemu, natomiast w każdym przypadku sąd może zobowiązać skazanego do poddania się oddziaływaniom terapeutycznym, a uczestnictwa w oddziaływaniach korekcyjno-edukacyjnych, a także do powstrzymania się od kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi osobami w określony sposób lub zbliżania się do pokrzywdzonego lub innych osób.[5] Nakładając na sprawcę przestępstwa popełnionego z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej obowiązek opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym sąd określa sposób kontaktu skazanego z pokrzywdzonym.[6] Kolejnym, nowym przepisem, którego zadaniem jest ochrona ofiar przemocy w rodzinie jest art. 75 § 1a k.k. wprowadzony ustawą z dnia 10 czerwca 2010 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie oraz niektórych innych ustaw. Zgodnie z tym przepisem sąd zarządza wykonanie kary, jeżeli skazany za przestępstwo popełnione z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej lub innej osoby małoletniej zamieszkujących wspólnie ze sprawcą w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, ponownie używając przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej lub innej osoby małoletniej zamieszkujących wspólnie ze sprawcą[7]. Jest to specjalna, szybka procedura, skutkująca osadzeniem sprawcy przemocy, stosowana w sytuacji, gdy narusza on warunki probacyjne. Procedura ta zakłada złożenie przez kuratora sądowego wniosku o zarządzenie wykonania warunkowo zawieszonej kary pozbawienia wolności, bądź o odwołanie warunkowego zwolnienia. Następnie ma miejsce zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie skazanego na termin posiedzenia. Postanowienie wydane przez sąd podlega wykonaniu z chwilą jego wydania. Ta obligatoryjna podstawa zarządzenia wykonania kary odnosi się jedynie do osób, które zostały skazane za przestępstwo popełnione z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej lub innej osoby małoletniej zamieszkującej wspólnie ze sprawcą. W doktrynie i orzecznictwie pojawiły się wątpliwości odnośnie zgodności art. 75 § 1 k.k. z zasadą równości wyrażoną w art. 32 ust. 1 Konstytucji. Wątpliwości dotyczące zgodności art. 75 § 1 k.k. z konstytucyjną zasadą równości opierały się na tezie o istotnym podobieństwie między kategoriami podmiotów objętych dyspozycją art. 75 § 1 k.k., przewidującym podstawy obligatoryjnego zarządzenia wykonania kary i art. 75 § 2 k.k., przewidującym podstawy fakultatywnego zarządzenia wykonania kary. Kwestionuje również przyjęcie przez ustawodawcę w art. 75 § 1 k.k. formalnego kryterium podobieństwa przestępstw jako przesłanki obligatoryjnego zarządzenia wykonania kary. Po wnikliwym zbadaniu sprawy Trybunał Konstytucyjny wskazał, że niewątpliwie są istotne różnice między przesłankami zastosowania art. 75 § 1 a art. 75 § 2 k.k. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego[8] Podmioty, w stosunku do których sąd zarządza obligatoryjne i fakultatywne wykonanie kary, dzielą następujące cechy:

• umyślność przestępstwa, wskazana w art. 75 § 1 k.k., podczas gdy art. 75 § 2 k.k. obejmuje swym zakresem także przestępstwa nieumyślne;
• warunek podobieństwa przestępstwa umyślnego do wcześniej popełnionego, niewystępujący w art. 75 § 2 k.k.;
• prawomocne skazanie na karę pozbawienia wolności w drugim wyroku jako konieczna przesłanka zastosowania art. 75 § 1 k.k., podczas gdy na gruncie art. 75 § 2 k.k. przesłanką zastosowania tej podstawy zarządzenia wykonania kary nie musi w ogóle być popełnienie przestępstwa, lecz „rażące naruszenie porządku prawnego”, które wcale nie musi być czynem karalnym.

Przedstawione odmienności decydują o braku tożsamości obydwu grup podmiotów określonych w art. 75 § 1 oraz art. 75 § 2 k.k., w związku z czym Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że art. 75 § 1 k.k. jest zgodny z zasadą równości wyrażoną w art. 32 ust. 1 Konstytucji.[9]

• « poprz.
• nast. »