GDY SZEF MOŻE WSZYSTKO

Aktualności

28.03.2008

[...] AM: Stereotypy pomagają nam zrozumieć to, co trudno wytłumaczyć, np. gwałt albo wykorzystywanie zależności służbowych?

Bo to się nam nie mieści w głowie, czyż nie? Tymczasem, by to naprawdę zrozumieć, trzeba popatrzeć na takie zdarzenia nie jak na incydentalne zachowanie, gdy komuś przychodzi do głowy: „podręczę go dzisiaj” albo „zgwałcę ją”, ale na proces osaczania ofiary. Wyobraźmy sobie, że ofiara codziennie słyszy krytyczną uwagę na swój temat, słyszy kierowane nie wprost do niej, ale na jej temat ironiczne uwagi, czuje, jak narasta wokół niej klimat niechęci i lekceważenia, w którym stopniowo zaczyna się gubić. No bo, o co chodzi? Najpierw się buntuje – „przecież nie jestem taka...”. Potem próbuje dyskutować, wyjaśniać, ale napotyka mur milczenia i lekceważenia swojego buntu. Po jakimś czasie codziennego wysłuchiwania, jaka to jest – albo leniwa, albo niekompetentna, albo prowokacyjna w zachowaniu – przychodzi myślenie: „a może coś w tym jest?”. Zaczyna wątpić w swoje umiejętności i postrzegać siebie jako kogoś gorszego, mniej sprawnego. A kiedy ktoś ma zaniżone poczucie własnej wartości, nie potrafi się bronić. Tym bardziej że wszelkie próby przeciwstawienia się spotykają się z uwagami: „nie przesadzaj”, „wydaje ci się”, „najpierw prowokujesz, bo chodzisz w krótkich spódniczkach, a teraz narzekasz...”. W ten sposób ofiara jest na ostatniej prostej, by zacząć siebie obwiniać o to, co ją spotyka.

Zawsze chyba może znaleźć się ktoś, kto widzi rzeczy takimi, jakie są.

Czyżby? Grupa albo to ignoruje, albo lekceważy: „Co ona taka nadwrażliwa? No i co jej się stało, że klepnął ją w tyłek?”. Nawet w małych grupach rozprasza się odpowiedzialność – każdy patrzy na drugiego, uważając, że to właśnie on powinien reagować: „Dlaczego ja? Ona ma bliższą koleżankę, siedzą razem w pokoju, niech się tym zajmie”. Czasami udzielają rad. Problem w tym, że ofiara prawdopodobnie wie, co powinna zrobić, ale z powodu tego, co o sobie myśli i co czuje, nie jest zdolna do tego. Zaczyna budzić irytację. „No przecież ci mówiliśmy...” – usłyszy w pewnym momencie od znajomych, w których uruchomi się myślenie, że widać ona nie chce odrzucić tych niestosownych zalotów. Skoro tak, niech sobie będzie ofiarą.

Z reguły ludzie nie wiedzą jednak, jak się zachować, więc nie reagują, choć uwiera ich własne milczenie i bezradność. Czują wyrzuty sumienia, co też jest niekomfortowe, więc bronią się myśleniem: „Przecież ona prowokuje szefa, zachowuje się nieodpowiednio, jest niedojrzała, bo źle odczytuje jego zachowanie”.

Jak w takim razie powinniśmy się zachować?

Nie lubię takich pytań, bo to nie jest tak, że podam teraz instrukcję obsługi, co robić, gdy szef serwuje pikantne dowcipy albo ocenia kompetencje pracownic po długości nóg. Jedno jest pewne – nie wolno milczeć, każdy powinien czuć się odpowiedzialny za wyrządzaną na jego oczach krzywdę. Nie ma co dociekać, z jakiego powodu ją wyrządzono, czy aby nie da się jej uzasadnić – szacunek dla innego i jego praw zakłada solidarność, a nie np. racjonalizowanie takich zdarzeń, czyli szukanie argumentów dla udowodnienia, że nie stało się nic niestosownego. Zresztą nawet ci, którzy widzą, że może i coś jest nie tak, mają poczucie, że nic się nie da zrobić, bo jak tu się przeciwstawić zwierzchnikowi? Kiedy w ludzkich głowach zalęgnie się myślenie, że „szef może wszystko” – nawet jeśli te cechy są mu tylko nadane, wyobrażone – on już nic nie musi robić, by ludzi sobie podporządkować, w najdrobniejszych detalach i w każdej sprawie. Do molestowania seksualnego w pracy dochodzi właśnie w takim klimacie – psychicznego niszczenia, kiedy wobec ofiary przekroczono już parę granic, poddano ją próbom na siłę przeciwstawienia się.[...]

Pełna treść rozmowy na stronie: www.onet.pl