Interdyscyplinarność w Przasnyszu

Niebieska Linia 6/2010

Do pozytywnych aspektów działalności zespołu interdyscyplinarnego i grup roboczych zaliczyć należy opracowanie zasad i metod pracy w ramach zespołu, m.in. regularne spotkania, system przekazywania dokumentacji, wzajemny szacunek członków zespołu do siebie. Satysfakcję członków zespołu budzi wzrastająca liczba ujawnianych aktów przemocy w rodzinie. Dzięki temu rodziny te pozostają pod stałym monitoringiem i są chronione.

Relacje rodzinne, małżeńskie to bardzo intymna sfera życia. Niewiele osób ma odwagę powiedzieć o swoich problemach bliskim, przyjaciołom. Dla wielu osób oznacza to przyznanie się do błędnych decyzji życiowych lub też własnych słabości, uległości i bezradności. Tym trudniej jest zgłosić ten fakt instytucjom, które najczęściej postrzegamy jako urzędników i biurokratów. Niekiedy pozycja społeczna, dobra sytuacja finansowa czy też wykształcenie powodują blokadę i wstyd przed przyznaniem się do bycia bitą lub poniżaną przez życiowego partnera. Zazwyczaj ofiary przemocy nie widzą możliwości przezwyciężenia sytuacji kryzysowej. Są przekonywane przez sprawców, że nic nie mogą zrobić, że nikt im nie uwierzy. Najczęściej uzależnione od nich, zwłaszcza finansowo, nie widzą żadnej szansy dla siebie, swoich dzieci i tkwią w bierności i wyuczonej bezradności.

Koalicja antyprzemocowa

W 2005 roku została powołana Prza-snyska Koalicja na rzecz Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie. Była ona realizacją pomysłu dwóch kobiet z Ośrodka Pomocy Społecznej i Komendy Powiatowej Policji w Przasnyszu, które postanowiły coś zmienić w zakresie współpracy lokalnych służb. W oparciu o swoje pomysły, doświadczenia i wizję stworzyły zarys systemu wspierania ofiar przemocy w rodzinie. W skład koalicji weszły instytucje, które w większym lub mniejszym zakresie zajmują się problematyką przemocy w rodzinie na terenie miasta. Koordynatorem Przasnyskiej Koalicji na rzecz Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie został dyrektor Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej. Ze struktury MOPS został wyłoniony także jeden pracownik socjalny, który stal się jednocześnie konsultantem ds. przemocy w rodzinie. Do jego zadań, oprócz tych związanych z pracą socjalną w wyznaczonym rejonie, należy: przyjmowanie zgłoszeń o przemocy domowej, realizacja procedury Niebieskiej Karty, uczestnictwo w zespole interdyscyplinarnym i grupie roboczej, prowadzenie grupy samopomocowej oraz dyżur w Ośrodku Pomocy Kryzysowej.

Zespół interdyscyplinarny

W ramach Przasnyskiej Koalicji najistotniejszą rolę odgrywa wyłoniony z niej zespół interdyscyplinarny. Próbuje on praktycznie i codziennie zmierzać się z problemami przemocy domowej w przasnyskich rodzinach. Dążenie do wspólnego celu i szacunek dla drugiego człowieka to myśli przewodnie działań grupy specjalistów. Pisząc szacunek, mam na myśli nie tylko szacunek dla ofiar przemocy, ale również i do siebie nawzajem. Zespól ten składa się z przedstawicieli poszczególnych służb, które w swojej codziennej pracy zawodowej zajmują się zjawiskiem przemocy domowej, tj. pracownik socjalny, dzielnicowi, przedstawiciele wydziału kryminalnego i wydziału ds. nieletnich Komendy Powiatowej Policji (KPP), pedagodzy szkolni, kuratorzy, terapeuci, przedstawiciel Miejskiej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. Liczba członków zespołu nie jest stała.

Należy zaznaczyć, że zespół ten stanowi grupa osób, które do pracy zostały wyznaczone przez przełożonych. Na początku nie wykazywaliśmy determinacji podejmowania wspólnych działań. Traktowaliśmy to jako dodatkowy obowiązek. Wspólna praca w trudnych warunkach, możliwość polegania na drugiej osobie oraz wzajemne wsparcie pozwoliły na wypracowanie zasad i metod, według których zespół funkcjonuje do dnia dzisiejszego. Osoby wchodzące w skład zespołu to różne osobowości, o różnych poglądach, różnym doświadczeniu i przygotowywane do wykonywania zawodu przez różne szkoły.

Posiedzenia zespołu interdyscyplinarnego odbywają się raz na dwa miesiące. Przewodniczy im nadkomisarz z KPP, który również czynnie uczestniczy w pracach grup roboczych. Od września 2005 roku do września 2008 roku miejscem spotkań zespołu była Komenda Powiatowa Policji, od września 2008 roku - Ośrodek Pomocy Kryzysowej przy MOPS w Przasnyszu.

Podstawową zasadą pracy zespołu, która została przyjęta przez wszystkich członków na pierwszym spotkaniu, jest zasada szacunku. Wymaga ona, aby osoby doświadczające przemocy traktować z respektem i życzliwością; aby pozostawić im władzę i przestrzeń do samodzielnego decydowania o własnym życiu. Z zasady tej wynika generalny obowiązek kształtowania relacji pomocowej w duchu partnerstwa¹.

Kolejną zasadą jest zasada poufności i tajemnicy, którą każdy z członków zespołu ma wpisaną w wykonywany zawód. Na posiedzeniach zespołu omawiane są sprawy rodzin dotkniętych przemocą domową, w stosunku do których realizowana jest procedura Niebieskiej Karty. Osobą, która przedstawia rodzinę, jest zazwyczaj pracownik socjalny lub dzielnicowy. Każdy ma prawo zaprezentować swój przypadek lub zabrać głos podczas prezentacji przez innego członka zespołu. W czasie spotkania następuje wymiana informacji na temat rodziny. Ustalany jest dalszy plan pracy i współpracy służb w zakresie pomagania. Następuje też ewaluacja wcześniej podjętych ustaleń zespołu. Z każdego posiedzenia sporządzany jest protokół oraz lista osób biorących udział w spotkaniu. Odpowiedzialność za dokumentację ze spotkań zespołu interdyscyplinarnego ponosi przewodniczący.

Funkcjonowanie zespołu interdyscyplinarnego nie powoduje żadnych obciążeń finansowych. Każdy z członków wykonuje pracę w ramach swoich obowiązków służbowych.

Grupy robocze

W ramach zespołu interdyscyplinarnego Przasnyskiej Koalicji na rzecz Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie funkcjonują grupy robocze. Są to grupy osób, które najintensywniej pracują z rodzinami dotkniętymi przemocą domową. Współpraca i spotkania ich członków mają charakter spontaniczny, bez określania ram czasowych. Wynikają one z nagłej potrzeby pomocy, interwencji kryzysowej lub miesięcznego monitoringu w ramach realizacji procedury Niebieskiej Karty. W skład grupy zadaniowej najczęściej wchodzą: pracownik socjalny i dzielnicowy. W przypadku złożonego problemu lub rodziny z uczącymi się dziećmi, grupę wspierają pedagog szkolny bądź przewodniczący zespołu interdyscyplinarnego.

Członkowie grupy ustalają wstępny plan działania, podejmują decyzję o czynnościach dotyczących bezpieczeństwa ofiar, izolacji od sprawcy, opieki nad dziećmi itd. Ich praca najczęściej jest wykonywana w środowisku, tzn. mieszkaniu rodziny dotkniętej przemocą domową. Dzięki temu diagnoza rodziny jest poparta dokonaną obserwacją zachowań partnerów i dzieci w ich naturalnym środowisku funkcjonowania.

Każdy z członków grupy roboczej ma inne spojrzenie na problem. Policjant działa bardziej prewencyjnie na sprawcę, pracownik socjalny wspiera osoby pokrzywdzone. Dzięki temu podczas jednej wizyty rodzina otrzymuje wsparcie na wielu płaszczyznach i czuje się dostrzeżona. Dzięki regularnej pracy z rodzinami to właśnie członkowie grup roboczych posiadają największą wiedzę na ich temat. Często są świadkami w sprawach karnych o znęcanie się nad rodziną.

Do podstawowych czynności podejmowanych przez członków grup roboczych należą:

■ wspólne miesięczne monitoringi rodzin w ramach realizacji procedury Niebieskiej Karty;

■ wspólne przeprowadzanie rozmów informacyjno-wspierających z ofiarami przemocy domowej;

■ wspólne przeprowadzanie rozmów ostrzegawczych ze sprawcą przemocy domowej;

■ wspólne przeprowadzanie rozmów konfrontacyjnych ze sprawcą i ofiarą przemocy domowej;

■ występowanie z wnioskiem do miejskiej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych o zobowiązanie do leczenia sprawcy przemocy domowej;

■ występowanie do sądu rodzinnego o wgląd w sytuację rodzinną w stosunku do rodzin z dziećmi, w których istnieje uzasadnione podejrzenie, że proces opiekuńczo--wychowawczy nie przebiega prawidłowo. Wnioski dotyczą wyłącznie rodzin dotkniętych przemocą domową;

■ udzielanie wsparcia finansowego lub w naturze rodzinom znajdującym się w trudnej sytuacji finansowej. Wsparcie to jest udzielane przez Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej. Problem finansowy rodzin może zgłosić każdy członek zespołu interdyscyplinarnego.

Rozmowy z ofiarami i sprawcami przemocy domowej są przeprowadzane w miejscu zamieszkania rodzin dotkniętych przemocą domową, w Komendzie Powiatowej Policji lub w Ośrodku Pomocy Kryzysowej przy MOPS w Przasnyszu.

Z każdej czynności lub działania grupy roboczej są sporządzane notatki służbowe, protokoły i raporty dotyczące podejmowanej współpracy. Raporty są podpisywane przez koordynatora Przasnyskiej Koalicji na rzecz Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie i przekazywane do przełożonych członków grup roboczych.

W tym miejscu trzeba stwierdzić, że praca z przemocą w rodzinie jest jednym z wielu obowiązków służbowych członków grup roboczych. Właściwa współpraca wymaga elastyczności w wielopłaszczyznowym działaniu, poszanowania czasu drugiej osoby i daleko idących kompromisów.

Do pozytywnych aspektów działalności zespołu interdyscyplinarnego i grup roboczych należy zaliczyć także zasady i metody pracy wypracowane w ramach zespołu, m.in. regularne spotkania, system przekazywania dokumentacji, wzajemny szacunek członków zespołu do siebie. Satysfakcję członków zespołu budzi wzrastająca liczba ujawnianych aktów przemocy w rodzinie. Dzięki temu rodziny te pozostają pod stałym monitoringiem i są chronione. Instytucje pomocowe są polecane przez ofiary przemocy innym osobom dotkniętym sytuacją kryzysową.

Świadomie w artykule nie skupiłam się na rodzinach, w których sytuacja uległa normalizacji. Uważam bowiem, że bez właściwej terapii, którą winien przejść sprawca, nie można mówić o tym, że przemoc w rodzinie ustała (mogła ulec jedynie wyciszeniu). Takich jednoznacznych sukcesów w Przasnyszu niestety nie mamy. Dlatego też pracownik socjalny nie zamyka procedury Niebieskiej Karty i w dalszym ciągu utrzymuje kontakt z rodziną. Osiągnięciami zespołu interdyscyplinarnego ds. przemocy w rodzinie jest pozytywny odbiór naszych działań przez konkretną osobę i zwiększająca się liczba ujawnianych aktów przemocy domowej.

Realizacja procedury Niebieskiej Karty

W zakresie realizacji procedury Niebieskich Kart już w 2005 roku została nawiązana ścisła współpraca w ramach Koalicji. Zarówno Komenda Powiatowa Policji, jak i Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Przasnyszu w ciągu trzech dni pisemnie informują się nawzajem o wszczęciu procedury. W ciągu siedmiu dni pracownik socjalny i dzielnicowy w ramach grupy roboczej odwiedzają rodzinę w miejscu zamieszkania. Przeprowadzają rozmowę informacyjno-wspierającą z ofiarą przemocy i ostrzegawczą ze sprawcą. Jeśli w rodzinie są uczące się dzieci informacja zostaje przekazana do pedagoga szkolnego. Podczas wypełniania formularza Niebieskiej Karty ofierze zawsze zostaje przekazana ulotka z ofertą usług Ośrodka Pomocy Kryzysowej. Sprawca zostaje zobowiązany do kontaktu z terapeutą ds. uzależnień i przemocy w rodzinie. Terapeuta ten jest przeszkolony w zakresie prowadzenia terapii ze sprawcami.

Jeżeli w rodzinie przez okres dłuższy niż trzy miesiące nie dochodzi do przemocy domowej, a ofiara wyraźnie sygnalizuje, że nie chce dalszego ingerowania w życie rodzinne, dzielnicowy zamyka procedurę Niebieskiej Karty. Niezbędne jest wówczas pisemne oświadczenie ofiary przemocy i notatka służbowa dzielnicowego, w której stwierdza on, że aktualnie nie widzi zagrożenia dla zdrowia i życia rodziny. Informacja taka jest przekazywana do koordynatora Przasnyskiej Koalicji. Ofiara przemocy domowej jest informowana, że w każdej chwili procedura Niebieskiej Karty może zostać wznowiona. Dzięki temu ofiary nie mają oporu przed kolejnym kontaktem z dzielnicowym w sytuacjach kryzysowych. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej nie zamyka procedury Niebieskiej Karty. W sytuacji stabilizacji życia rodzinnego zmniejszana jest tylko częstotliwość kontaktów pracownika socjalnego z rodziną.

Wsparcie dla zespołu interdyscyplinarnego

Przeciwdziałanie przemocy w rodzinie wymaga dużego zaangażowania. Często zdarza się, że podejmowane działania okazują się nieskuteczne. Osoby pomagające mogą być po prostu zmęczone i przytłoczone odpowiedzialnością. Nie ulega wątpliwości, że pomaganie osobom dotkniętym przemocą domową jest bardzo obciążające zarówno pojedyncze osoby, jak i cały zespół interdyscyplinarny. Stan emocjonalny osób pomagających ma wpływ na efekty pracy, życie rodzin dotkniętych przemocą oraz ich własne życie osobiste. Już po kilku latach może pojawić się frustracja, zniechęcenie, a w konsekwencji wypalenie zawodowe. Jest to naturalny objaw pracy w trudnych warunkach, ale także bezradności w procesie pomagania.

Wsparciem dla członków zespołu interdyscyplinarnego jest ich udział w superwizji, konferencjach i szkoleniach.

Superwizja stwarza możliwość ograniczenia stresu i wypalenia zawodowego. Staje się ona coraz bardziej popularna jako podejście do usprawnienia skuteczności pracy z ludźmi polegającej na kontaktach bezpośrednich.

Superwizja polega na doradztwie dla jednostek, grup i zespołów funkcjonujących w środowisku pracy. Służy ona usprawnieniu kompetencji zawodowych i osobistych oraz optymalizuje jakość pracy zawodowej. Stanowi również metodę szkolenia i wzbogacania kompetencji zawodów i funkcji zorientowanych na ludzi, w których metodyczne działanie w interakcjach między jednostkami jest ważnym aspektem wykonywania pracy zawodowej².

Pierwsza sesja superwizyjna odbyła się w Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej w lutym 2008 roku. Kolejne odbywały się co dwa miesiące. Od września 2008 roku miejscem spotkań jest Ośrodek Pomocy Kryzysowej przy MOPS.

W superwizji biorą udział przede wszystkim członkowie zespołu interdyscyplinarnego, tj. osoby, które intensywnie pracują z ofiarami i sprawcami przemocy domowej. Są to: pracownik socjalny, dzielnicowi, przewodniczący zespołu interdyscyplinarnego, kuratorzy, terapeuci, przedstawiciel Miejskiej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych -w sumie nie więcej niż 10 osób. Sesja superwizyjna trwa cztery godziny. Su-perwizorem jest trener z pracowni psychologicznej w Warszawie. Koszt treningu pokrywa Miejska Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Przasnyszu.

Główny cel superwizji to uczenie analizy przypadków. Na spotkaniu omawiane są konkretne przypadki. Najczęściej są to rodziny z wyjątkowymi i złożonymi problemami. Rodzinę przedstawia osoba (przedstawiciel instytucji) najbardziej zaangażowana i posiadająca największą wiedzę na temat jej członków. Podczas analizy padają sugestie pod kątem udoskonalenia planu pomocy. Analizowane są błędy komunikacyjne. Następuje wymiana informacji i pomysłów przez wszystkich członków spotkania.

Ośrodek Pomocy Kryzysowej

Ośrodek Pomocy Kryzysowej funkcjonuje w strukturze Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej. Otwarty został we wrześniu 2008 roku. Jest finansowany ze środków Miejskiej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. W Ośrodku dyżury pełnią: pracownik socjalny, radca prawny, pedagog, terapeuci ds. uzależnień oraz przemocy w rodzinie. Dyżury specjalistów są pełnione w każdy dzień tygodnia (oprócz wtorku) w godzinach popołudniowych. Porady, konsultacje oraz terapia są bezpłatne dla odbiorców usług.

Ośrodek Pomocy Kryzysowej jest wykorzystywany również do przeprowadzania rozmów informacyjno-wspierających z ofiarami przemocy domowej. Zapewnienie dyskrecji oraz atmosfery sprzyjającej poruszaniu trudnych spraw życiowych gwarantuje komfort osobom pokrzywdzonym. Przeprowadzane są również rozmowy ostrzegawcze ze sprawcami przemocy domowej oraz rozmowy konfrontacyjne z małżonkami lub partnerami życiowymi. Warunkiem przeprowadzania rozmów konfrontacyjnych jest wcześniejsze uzyskanie zgody partnerów, których dotyczy trudna sytuacja życiowa. Uczestnikami rozmów są zazwyczaj: ofiara, sprawca, pracownik socjalny, dzielnicowy, pedagog szkolny.

W Ośrodku Pomocy Kryzysowej mają również miejsce spotkania:

■ grupy samopomocowej dla osób doświadczających przemocy domowej;

■ zespołu interdyscyplinarnego działającego na rzecz rodzin z problemem przemocy;

■ grup roboczych w ramach zespołu interdyscyplinarnego;

■ superwizyjne.

Spotkania zespołu interdyscyplinarnego, grupy samopomocowej i superwizje odbywają się regularnie. Natomiast grupy robocze spotykają się w zależności od potrzeb członków.

K. P.

Artykuł ten dedykuję moim przyjaciołom: Asi, Ewie N., Ewie S., Mariuszowi, Markowi, Marcinowi, Adamowi - ludziom, którzy wspierają mnie w pracy zawodowej. I Małgosi z Warszawy, która pomaga mi w nieustannym doskonaleniu warsztatu. Dziękuję im za to, że są ze mną.

Katarzyna Przybysz - absolwentka studiów podyplomowych na kierunku Zarządzanie Polityką Społeczną Uniwersytetu Warszawskiego, pracuje w Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej w Przasnyszu.

Przypisy

¹ J. Różyńska, Przemoc wobec kobiet w rodzinie, CPK, Warszawa 2007.

² J. Szmagalski, Stres i wypalenie pracowników socjalnych, Warszawa 2004.

Inne z kategorii

Zostań KONSULTANTEM(-TKĄ) na czacie w całodobowej Poradni On-Line 116sos.pl

29.05.2024

REKRUTACJA ZOSTAŁA ZAKOŃCZONA

Niebieska...

czytaj dalej

Superwizja

05.02.2024

Superwizja w zawodach związanych z pracą z ludźmi powinna być standardem.

czytaj dalej