Z wyboru?

Aktualności

31.10.2010

Niebieska Linia 5/2010

Wśród młodzieży LGBT czterokrotnie częściej dochodzi do prób samobójczych niż wśród populacji heteroseksualnej. Oprócz doświadczania prześladowań słownych i przemocy fizycznej, osoby takie często stają się ofiarami molestowania i gwałtów.

Czytałem artykuł o zjawisku mobbingu w szkole (Orłowski 2009) i zwróciłem uwagę, że jednym ze znaków rozpoznawczych prześladowania dziecka jest to, że w grach zespołowych jest zawsze wybierane na końcu. Czy to na lekcji wychowania fizycznego, czy w każdej innej sytuacji, gdy dzieci wybierają swoje drużyny, pewne dzieci zostają na końcu. Nikt ich nie chce... Po przeczytaniu artykułu zrozumiałem, że autor pisał wyłącznie o zjawiskach mobbingu i bullyingu, pomijając zupełnie ich treść. Mobbing czy bullying były opisane jako zjawiska same w sobie, w których mobber czy oprawca znęca się nad innym dzieckiem. Jak i dlaczego się znęca, to już temat na zupełnie inną historię.

Wśród wielu przezwisk, którymi można wyrządzić krzywdę chłopcu, są słowa, takie jak pedał czy też takie, które bardziej pasują do dziewczyny niż do chłopca. Wystarczy chłopcu powiedzieć: Masz buzię jak dziewczynka", aby go obrazić. Podobnie z dziewczynami, które wyzywane są od chłopackich. W zajęciach sportowych chłopiec, który jest wybierany do gry w piłkę na samym końcu, przeważnie jest tym, który w tę piłkę gra źle. I nie byłoby w tym tragedii, gdyby przy okazji nie usłyszał: grasz jak baba". Wielu mogłoby to jeszcze uznać za przejaw dopingu czy prób motywacji do osiągania lepszych wyników, ale na pewno jest grupa chłopców, których takie słowa głęboko ranią.

Robbie Kirkland, uczeń szkoły katolickiej St. Ignatius w Cleveland w stanie Ohio, był cichym, nieśmiałym chłopcem, który nie czuł się dobrze wśród rówieśników. Czasami szedł do szkoły z nastawieniem: A co mnie dzisiaj przykrego spotka?". Wiedział, że jest inny. Ale wiedział też, że nie chce swojej inności. Był kochanym synem swoich rodziców, bratem dwóch sióstr i czuł się bardzo samotny. Z listów, które znaleziono później, wiemy, że zdawał sobie sprawę, że jest gejem i bardzo nie chciał nim być. Matka, która pierwsza zrozumiała rozterki syna, posłała go do dobrych terapeutów. Chłopiec miał dostęp do wszystkiego, co mogłoby mu pomóc dać sobie radę ze swoją odmiennością. W 1997 roku w wieku 14 lat sięgnął po broń swojego ojca i się zastrzelił. W pożegnalnym liście napisał, że wybrał spokój, którego w życiu nie mógł osiągnąć.

Rok później, w 1998 roku zginął Matthew Shepard. Student, gej, został wywabiony z zabawy, bity, torturowany, zmarł na skutek obrażeń. Zginął, bo był gejem. Ta tragedia wzburzyła wszystkich. Matthew Shepard stał się bohaterem sztuk teatralnych, programów szkolnych, akcji edukacyjnych i politycznych. Tymczasem świat poszedł naprzód i młodzież o orientacji innej niż heteroseksualna mogła zobaczyć takich jak ona sama w telewizji, a coraz więcej szkół wprowadzało programy edukacyjne dotyczące różnych orientacji seksualnych. Organizacje przyjazne młodzieży LGBT (Lesbian Gay Bisexual Transgeder) powstały w 3600 szkołach średnich w USA. Ale już tylko w 110 szkołach dla młodszych uczniów.

W takich warunkach, 10 lat po śmierci Matthew Sheparda, do jednej ze szkół Kalifornii chodził 15-letni Larry King. Swoim zachowaniem, wyglądem i wypowiedziami ogłaszał wszem i wobec, że jest gejem i nic go nie obchodzi, że inni mogą mieć z tym problemy. Twierdził, że na bullying ma tylko jedną radę: wyśmiewać i nabijać się ze swoich oprawców. Niestety, jeden z chłopców, z którego Larry żartował, mówiąc, że jest jego miłością", podczas zajęć szkolnych zastrzelił Larry'ego. Poszukiwania winnych tego dramatu trwają do dzisiaj.

W tym roku Constance McMillen w stanie Mississippi postanowiła, że pójdzie na studniówkę do swojej szkoły ze swoją partnerką. Szkoła na znak protestu odwołała całą imprezę, co postawiło Constance w roli winnej tego, że studniówka się nie odbyła. Naraziło ją to na złość uczniów szkoły, których ominęła jedna z ważniejszych imprez czasu młodości. Ale Constance postanowiła podać regionalne władze szkolne do sądu za dyskryminację, i sprawę wygrała. Została bohaterką całej Ameryki, ma ponad 400 tys. fanów na Facebooku i wyróżniono ją tytułem Wielkiego Marszałka Parady Dumy Gejowskiej w Nowym Jorku.

Dwa przypadki

Obliczono, że w ostatnich latach dzieci ujawniają swoją inną niż heteroseksualna orientację przeciętnie w wieku 13-14 lat (Center for American Progress). Okres 13-18 lat to czas, w którym nastolatek poznaje swoją seksualność i uczy się zachowań, które są właściwe jego własnym odczuciom oraz normom społecznym. Potrzebuje wiedzy i wsparcia osób starszych w zrozumieniu tego, co się z nim dzieje. Dzieci nie rodzą się z przekonaniem, że geje to coś złego. Gdy chłopiec odkrywa swoje silne uczucia do innego kolegi, nie może zrozumieć, że to, co czuje, jest złem. A przecież już słyszał, że najgorsze, co może być, to bycie pedałem. Mobbing i bullying w szkole powstaje w warunkach, gdy dzieci widzą wokół siebie przemoc i agresję i łatwo im określić, kto ma być celem ataków. Takie będziemy mieli społeczeństwo, jakie sobie dzieci wychowamy, i takie, jakie mamy społeczeństwo, takie będziemy mieli wychowanie dzieci. A co powiedzieć o sytuacji, w której minister edukacji popiera mobbing w stosunku do gejów?

A jak to wygląda w Stanach Zjednoczonych? Jedna z moich pacjentek, matka 16-letniej Anny, przyszła na wizytę z nową wiadomością: córka ujawniła, że jest lesbijką! Co robić?! I tak poznałem historię dwóch koleżanek lesbijek. Jedna, Anna, ma rodziców, którzy pojęcia nie mają o tym, co robić, a rodzice drugiej, Jenny, bardzo dobrze wiedzą, co robić. Rodzice Anny chodzą na terapię, zdobywają informacje o literaturze tematu, o lokalnych organizacjach LGBT dla siebie i dla córki. Mają tysiące pytań i wątpliwości, z którymi przychodzą na sesje. Nie mogą uwierzyć, jak szybko poznają świat, o którego istnieniu nie mieli żadnego pojęcia. Rodzice drugiej dziewczynki, Jenny, powiedzieli, że nie wolno jej się przyjaźnić z Anną (z którą ich córka zna się od zawsze) i zapowiedzieli ostrą kontrolę jej życia prywatnego. Żadnych rozmów na tematy LGBT, żadnych przyjaciół, tylko szkoła, dom i dyscyplina. Poznałem też Annę. Ma dużo zrozumienia dla swoich rodziców. Doskonale zdaje sobie sprawę, że zajęło jej kilka lat, aby zrozumieć siebie, i teraz będzie obserwować, jak jej rodzice będą przechodzić przez wszystkie etapy zaakceptowania nowej rzeczywistości.

A tych etapów jest sporo. Po pierwsze, poznanie nowego języka. Matka chce szanować uczucia córki i nie wie, czy słowo lesbijka" jest poprawnym słowem, czy może obraźliwym? Czy koleżanka, która jest trzy lata starsza, jest dla niej właściwym towarzystwem? Kiedy mówić nie, a kiedy się zgadzać? Przecież córka jest nastolatką, a nastolatki trzeba trzymać krótko. Co to znaczy w przypadku lesbijki? A ubrania? Co myśleć o napisach na koszulkach? Przecież córka już od roku te koszulki nosiła, a ja nic nie rozumiałam! A książki? Ja ich nawet nie umiem czytać. Czy to właściwe w tym wieku?" No tak. Zupełnie nowy świat. Później przyjdą smutki: I jak tu się chwalić w rodzinie partnerką córki? Nie będzie ślubu, wesela. Nie będzie dzieci... Czy moja córka będzie szczęśliwa?". I co pewien czas nawracające: Czy to moja wina? Może gdybym miała więcej czasu dla niej? Czy ja coś przegapiłam?". Rodzice Jenny tych pytań nie mają. Mają jasną sytuację. To właśnie dzieci znajdujące się w podobnej sytuacji jak Jenny uciekają ze swoich domów.

Sytuacja młodych LGBT

Amerykańskie Towarzystwo Psychologiczne we współpracy z National Gay and Lesbian Task Force Policy Institute opracowało raport dotyczący dzieci i młodzieży LGBT. The Task Force uznał za najpoważniejsze dwa zjawiska: bezdomność dzieci LGBT (Ray 2006) i terapię reparatywną czy konwersyjną (Cianciotto, Cahill 2006). Stwierdzono, że od 20% do 40% bezdomnych dzieci i młodzieży w USA należy do grupy LGBT. Jest to kilkakrotnie większa liczba niż udział populacji LGBT w społeczeństwie. Badania wykazały, że najczęstszym powodem bezdomności młodych LGBT są problemy w domu związane z ujawnieniem orientacji seksualnej. Badanie przeprowadzone wśród nastolatków LGBT wykazało, że 50% z nich doświadczyło negatywnej reakcji rodziców po ujawnieniu orientacji seksualnej, a 26% zostało wyrzuconych z domu. Inne dane wskazują, że jedna trzecia znajdującej się pod opieką instytucji społecznych lub bezdomnej młodzieży LGBT była ofiarą przemocy fizycznej (Cochran, Stewart, Ginzler, Cauce 2002; Ray 2006).

Życie w warunkach dyskryminacji w społeczeństwie i braku wsparcia rodziny jest źródłem wielu problemów rozwojowych i zdrowotnych (McLaughlin, Hatzenbuehler, Keyes 2010). Młodzież LGBT częściej staje się ofiarą uzależnień od substancji psychoaktywnych i cierpi na depresje i stany lękowe (McLaughlin, Hatzenbuehler, Keyes 2010). Badania przeprowadzone na Uniwersytecie Stanowym w San Francisco w 2009 roku (Ryan, Huebner, Diaz, Sanchez 2009) wykazały, że dorośli LGBT, którzy w młodości doświadczyli odrzucenia ze strony rodziców po ujawnieniu ich orientacji seksualnej, ośmiokrotnie częściej usiłowali popełnić samobójstwo, pięciokrotnie częściej cierpieli na głęboką depresję, trzykrotnie częściej sięgali po substancje psychoaktywne, trzykrotnie częściej narażali się na zakażenie HIV w porównaniu do dorosłych LGBT z rodzin, w których nie było zjawiska odrzucenia. Osobnym tematem jest traktowanie LGBT w więzieniach. Przemoc fizyczna, molestowanie i gwałty są tam bardzo częste, gdyż strażnicy umieszczają młodych gejów w salach z mężczyznami, wychodząc z założenia, że oni przecież lubią seks z mężczyznami, więc o co chodzi?" (Ray 2006).

Ogólnie w literaturze dotyczącej zdrowia psychicznego osób LGBT uznaje się, że próby samobójcze wśród młodzieży LGBT są czterokrotnie częstsze niż wśród młodzieży heteroseksualnej (Bagley, D'Augelli 2000; Ryan, Futterman 1998). Podobny wynik dały badania przeprowadzone zarówno w Stanach, jak i w Nowej Zelandii (Bagley, D'Augel-li 2000; Ryan, Futterman 1998). Młodzież LGBT oprócz doświadczania prześladowań słownych i przemocy fizycznej (Mishna, Newman, Daley, Solomon 2009), często staje się ofiarą molestowania i gwałtów (Saewyc, Bearinger, Heinz, Blum, Resnick 1998). W badaniach dotyczących występowania przypadków molestowania wśród młodzieży LGBT przeprowadzonych w Minnesocie (Saewyc, Bearinger, Heinz, Blum, Resnick 1998) wykazano, że 31% dziewcząt i 17% chłopców było ofiarami molestowania seksualnego. Około połowa z nich nigdy nie zgłosiła wypadku molestowania odpowiednim służbom. Wśród bezdomnej młodzieży liczby te są znacznie większe. Przypadki molestowania seksualnego, przemoc fizyczna, brak wsparcia rodziny i społeczeństwa, brak pozytywnych przykładów radzenia sobie w życiu naraża młodzież LGBT na wiele problemów psychicznych i zdrowotnych. Jednym z najbardziej poważnych jest ryzyko zakażenia HIV (Blake, Ledsky, Lehman, Goodenow, Sawyer, Hack 2001), gdyż w tej grupie seks jest jedyną walutą, za którą młodzież może zdobyć zarówno jedzenie i dach nad głową, jak i miłość" drugiego człowieka (Ray 2006).

W ostatnich latach, za rządów prezydenta G. W. Busha, wiele funduszy przeznaczonych dla służb socjalnych i służby zdrowia poszło do organizacji religijnych. Każda organizacja świecka, która świadczy usługi społeczne, jest kontrolowana przez stanowe i państwowe władze w zakresie jej funkcjonowania, stosowanych metod i wykształcenia pracowników. Wdrażane programy społeczne i zdrowotne muszą mieć podstawy naukowe i często zalecane są tylko takie metody, które przez środowiska naukowe traktowane są jako bezpieczne i skuteczne. Organizacje religijne takiej kontroli nie podlegają. Są to organizacje prywatne, które rządzą się swoimi własnymi regułami. Ponieważ ilość funduszy na służby społeczne się nie zmieniła, oznacza to, że w ostatnich latach nastąpiło przesunięcie części państwowych pieniędzy ze świeckich organizacji pomocy społecznej do organizacji religijnych.

I właśnie w takich warunkach możliwe staje się, że nauka mówi jedno, a praktyka zupełnie co innego. I dlatego wielu rodziców wysyła swoje dzieci na terapie" reparatywne, których celem jest zmiana orientacji seksualnej. Nauka już dawno ustaliła, że jest to praktycznie niemożliwe (American Psychiatrie Association 1999; Cianciotto, Cahill 2006), ale pieniądze przeznacza się na leczenie, rodzicom mówi się, że ich marzenia o ślubie i dzieciach się spełnią, dzieciom tłumaczy się, że ich życie będzie lepsze, pseudonaukowe prace leczą wyrzuty sumienia i dzieci idą po lepsze życie, wolne od cierpień. Niestety, wracają w znacznie gorszym stanie po terapii". Gorszym dlatego, że podczas terapii" dowiadują się, dlaczego muszą się zmienić, a zmienić się nie są w stanie (Cianciotto, Cahill 2006).

Rozmawiałem z Christen DuVer-nay, psycholożką sekcji młodzieżowej Centrum LGBT w Cleveland. Spytałem ją, w jaki sposób Centrum pomaga młodzieży. Powiedziała, że działają na kilku płaszczyznach: przede wszystkim jest to budowanie samoświadomości i pewności siebie, asertywności oraz nauka zdrowych zachowań, szczególnie z zakresu zachowań seksualnych. Radzenie sobie ze stresem, umiejętność korzystania z pomocy i poszukiwania organizacji przyjaznych LGBT. Innym zagadnieniem jest ich miejsce w społeczeństwie, zrozumienie, że żyją w ustroju demokratycznym i poprzez głosowanie i akcje polityczne mogą wpływać na ustawodawstwo swojego stanu i kraju. Powiedziała: Wiesz, czasami po prostu chcę, żeby to, co widzą, zezłościło ich na tyle, żeby chcieli to zmienić". Powiedziała również, że najwięcej problemów widzi wśród młodych, którzy doświadczyli terapii" reparatywnej.

Prowadzę zajęcia dla studentów pracy socjalnej. Pewnego dnia student przedstawiał swoje opracowanie dotyczące bezdomnej młodzieży LGBT. Podał smutne statystyki, czytał wstrząsające wywiady, pokazał film, w którym dzieci mówiły, jak zostały wyrzucone z domu i co je spotkało na ulicy. A na końcu podsumował: Tak wygląda życie dzieci, które wybrały orientację homoseksualną". Zamarłem. I nagle inny student powiedział: Jak możesz?! Po tym wszystkim, co opowiadałeś nam przez pół godziny, jak mogłeś powiedzieć, że te dzieci wybrały taki los?!"

R.R.

BIBLIOGRAFIA

American Psychiatrie Association. (1999). Position Statement on Psychiatrie Treatment and Sexual Orientation, Am J Psychiatry, 156.

Bagley C, D'Augelli A. (2000), Suicidal Behavior in Gay, Lesbian, and Bisexual Youth (Editorial), British Medical Journal, 320: 1617-1618.

Blake S. M., Ledsky R., Lehman T., Goodenow C, Sawyer R., Hack T. (2001), Preventing Sexual Risk Behaviors Among Gay, Lesbian, and Bisexual Adolescents: The Benefits of Gay-Sensitive HIV Instruction in Schools, Am J Public Health, 91 (6).

Center for American Progress: Cianciotto J., Cahill S. (2006), Youth in the crosshairs: the third wave of ex-gay activism, New York: National Gay and Lesbian Task Force Policy Institute.

Cochran B. N, Stewart J. A., Ginzler J. A, Cauce A. (2002), Challenges Faced by Homeless Sexual Minorities: Comparison of Gay, Lesbian, Bisexual and Transgender Homeless Adolescents with Their Heterosexual Counterparts, Am J Public Health, 92 (5).

McLaughlin K. A., Hatzenbuehler M. L, Keyes K. M. (2010), Responses to Discrimination and Psychiatrie Disorders Among Black, Hispanic, Female, and Lesbian, Gay, and Bisexual Individuals, Am J Public Health, 100 (8).

Mishna F., Newman P. A., Daley A., Solomon S. (2009), Bullying of Lesbian and Gay Youth: A Qualitative Investigation, The British J. Social Work, 39: 15.

Orłowski S. (2009), Mobbing i bullying w szkole: Charakterystyka zjawiska i program zapobiegania, CMPPP ().

Ray N. (2006), Lesbian, Gay, Bisexual and Transgender Youth: An Epidemie of Homelessness. New York: National Gay and Lesbian Task Force Policy Institute and the National Coalition for the Homeless.

Ryan C, Futterman D. (1998), Lesbian and Gay Youth: Care and Counseling. NY, Columbia University Press.

Ryan C, Huebner D., Diaz R. M., San-chez J. (2009), Family Rejection as a Predictor of Negative Health Outcomes in White and Latino Lesbian, Gay, and Bisexual Young Adults, Pediatrics, 123 (1).

Saewyc E. M., Bearinger L. H., Heinz P. A., R. Blum R. W., Resnick M. D. (1998), Gender differences in health and risk behaviors among bisexual and homosexual adolescent, / Adolescent Health, 23 (3).