Rola świadka w zatrzymaniu przemocy w rodzinie
Aktualności
28.01.2019
Od przeszło 20 lat staramy się systemowo przeciwdziałać przemocy w rodzinie. Jednakże wciąż funkcjonują w społeczeństwie mity i stereotypy na temat przemocy w rodzinie i niestety nie możemy jeszcze powiedzieć, że osiągnęliśmy wystarczający poziom oferowanej pomocy, tak aby każda osoba z rodziny z problemem przemocy była właściwie zaopiekowana. Po latach kierowania uwagi głównie na osoby, które mogą doświadczać przemocy w rodzinie, zaczęliśmy jej więcej poświęcać osobom stosującym przemoc. Trudno przy obecnym stanie wiedzy i doświadczenia wyobrazić sobie skuteczne zatrzymanie przemocy w rodzinie bez choćby próby pozyskania osoby stosującej przemoc do planu pomocy rodzinie, co z pewnością może zwiększać szansę na skuteczne zatrzymanie przemocy. Ci z nas, którzy od lat pracują z rodzinami z problemem przemocy z pewnością wielokrotnie byli świadkami sytuacji, kiedy osobie szukającej pomocy towarzyszyły inne osoby. Ich rola w trafieniu do miejsca, gdzie można uzyskać skuteczną pomoc okazywała się kluczowa. Towarzyszenie osobie w sytuacji kryzysowej pozwalało jej na wykonanie najważniejszego, ale też często najtrudniejszego pierwszego kroku.
Świadkiem przemocy może być osoba z rodziny albo z dalszego otoczenia. Jednak nie status świadka przemocy jest najważniejszy, ale jego reakcja na to, co może widzieć, słyszeć, o czym może wiedzieć. Jeśli nie hołduje mitom i stereotypom, nie jest obojętny, może odegrać bardzo ważną rolę w skutecznym zatrzymaniu przemocy w rodzinie, jednocześnie radząc sobie ze swoimi uczuciami bezsilności i bezradności.
Świadkowie przemocy – perspektywa psychologii społecznej (charakterystyka procesów grupowych)Uważa się, że publiczne ujawnianie silnych uczuć świadczy o braku kontroli. Gdy nie jesteśmy sami, na ogół staramy się wyglądać na mniej przestraszonych, mniej zmartwionych i mniej niespokojnych, niż naprawdę jesteśmy. Od najmłodszych lat przechodzimy swoisty trening społeczny, w trakcie którego mali chłopcy słyszą prawdziwy mężczyzna nigdy nie płacze, natomiast dziewczynki złość piękności szkodzi. W psychologii społecznej zostało opisane zjawisko dyfuzji odpowiedzialności . W odniesieniu do świadków przemocy możemy je rozumieć następująco. Każdy świadek może mieć poczucie, że odpowiedzialność nie spoczywa jedynie na nim – inni również widzą (słyszą, wiedzą) to samo, w związku z tym pojawia się przekonanie, że ktoś inny wzywa pomoc lub ktoś inny ma obowiązek to uczynić.
Świadkowie przemocy – perspektywa psychologii poznawczo-behawioralnejAaron Beck, formułując swoją koncepcję, powiedział Świat w swojej istocie nie jest dobry ani zły, dopóki człowiek nie przypisze mu jakiejś atrybucji. Od tego, jakiej oceny (atrybucji) dokonamy w naszych myślach zależy cały dalszy przebieg odbywającego się w nas procesu. Dokonana ocena na poziomie naszych myśli (poziom poznawczy) będzie determinowała znak naszych emocji oraz powodowała taką a nie inną reakcję, zachowanie. Wyobraźmy sobie, że ktoś z naszego otoczenia przychodzi do nas i zwierza się z tego, że w swojej bliskiej relacji doświadcza przemocy. To, co słyszymy, jest neutralne, dopóki nie zaczniemy oceniać sytuacji oraz roli osoby, która nam o tym opowiada . Jeśli dopuścimy do głosu stereotypy, pojawią się w nas określone myśli przypisujące najprawdopodobniej winę i odpowiedzialność osobie doświadczającej przemocy w rodzinie. Takiej perspektywie zaczną towarzyszyć złość i odraza, które w reakcji (zachowaniu) doprowadzą do wtórnej wiktymizacji lub pozwolą przyjąć bierną postawę wobec tego, co nam powierzono. Im większy ból ofiary, tym silniejsze będą nasze nieprzyjemne uczucia. Możemy je zredukować albo poprzez udzielenie pomocy ofierze, albo psychiczne wycofanie się z tej sytuacji. Jeśli uważamy, że możemy coś z tym zrobić, to działamy szybko – zwłaszcza wtedy, gdy ofiara bardzo cierpi. Jeżeli jesteśmy przekonani, że nic nie możemy poradzić, będziemy bardziej skłonni odwrócić się od niej, aby zredukować nasze przykre odczucia.
Świadkowie przemocy w psychologicznych mechanizmach przemocyDzięki coraz obszerniejszej wiedzy na temat zjawiska przemocy w rodzinie oraz praktyce i doświadczeniu w pracy w tym obszarze fundament możemy lepiej wyjaśnić, co dzieje się w relacji osoby doświadczającej przemocy z osobą stosującą przemoc. Spróbujmy te zjawiska odnieść do świadka przemocy.
• cykl przemocy- faza narastania napięcia – świadek jest często przekonany, że osoba doświadczająca przemocy ma wpływ na redukcję lub wzrost napięcia u sprawcy przemocy. Czasem może obserwować zachowania osoby doświadczającej przemocy, które są identyfikowane jako prowokacyjne. Osoby z zewnątrz nie podejrzewają, że tego typu zachowania mają na celu redukcję napięcia, które im dłużej trwa ta faza, staje się nie do zniesienia. Z perspektywy osoby doświadczającej przemocy może to być próba odzyskania wpływu i kontroli nad swoim życiem (niech osoba stosująca przemoc zrobi to tu i teraz).- faza ostrej przemocy – mając do czynienia z cierpieniem osoby doświadczającej przemocy świadek decyduje się udzielić jej bezpośredniej pomocy (uważając, że to przełomowy moment i odtąd osoba doświadczająca przemocy będzie konsekwentna w uwalnianiu się od relacji przemocowej) lub jest bierny, ponieważ uważa, że osoba ta zasłużyła na to, co ją spotkało.- faza miodowego miesiąca – jest dla wielu świadków niezrozumiała, zwłaszcza dla tych, którzy oczekiwali od osoby doświadczającej przemocy konsekwentnego działania. Wielu świadków wyraża wówczas swoją złość na taką osobę i/lub zrywają z nią kontakt. Taka reakcja dotyczy nie tylko osób z najbliższego otoczenia – rodziny, znajomych. Bywa także, iż osoby pracujące w instytucjach pomocowych mają pretensje do osób doświadczających przemocy, kiedy te wycofują się z podjętych działań.
• zjawisko wiktymizacjiW psychologii wiktymizacja została opisana na trzech poziomach. Z perspektywy świadka przemocy szczególnie ważne wydaje się zjawisko określane jako wtórne zranienie. Reakcje ze strony otoczenia osoby doświadczającej przemocy mogą wpłynąć na nią osłabiająco i ranić równie głęboko jak zachowania osoby stosującej przemoc. Mogą to być:
- kwestionowanie prawdziwości opowieści osoby doświadczającej przemocy,
- zaprzeczanie i pomniejszanie doświadczeń osoby doświadczającej przemocy,
- obwinianie osoby doświadczającej przemocy,
- odmawianie pomocy osobie doświadczającej przemocy,
- sugerowanie chęci zysku.
- deficyty poznawcze – które polegają na uogólnionym przekonaniu, iż nie ma takich sytuacji, w których możliwy jest wpływ na bieg wydarzeń (nic nie można zrobić, nikt nie jest w stanie pomóc osobie doświadczającej przemocy),
- deficyty emocjonalne – świadkowie przemocy przeżywają stany apatii, lęku, depresji, uczucia zmęczenia, niekompetencji i wrogości,
- deficyty motywacyjne – dana osoba zachowuje się biernie, jest zrezygnowana, nie podejmuje żadnych działań, aby zmienić swoją lub czyjąś sytuację.
- trauma typ 1 – występuje po pojedynczym nieprzewidzianym wydarzeniu traumatycznym,
- trauma typ 2 – występuje po długotrwałych lub powtarzających się trudnych, zewnętrznych wydarzeniach.
Inne z kategorii
Artykuł w serwisie pacjenci.pl
03.12.2023
W ciągu kampanii “16 dni przeciw przemocy wobec kobiet”...
czytaj dalej