Problem przemocy wobec kobiet z perspektywy prezydencji cypryjskiej

Niebieska Linia 6/2012

Konferencja na temat zwalczania przemocy wobec kobiet w UE

W dniach 8-9 listopada 2012 r. w Nikozji odbyła się konferencja prezydencji cypryjskiej na temat zwalczania przemocy domowej wobec kobiet w Unii Europejskiej. Od ostatniej konferencji w 2010 r. obowiązuje Konwencja Rady Europy z 2011 r. i kilka dyrektyw harmonizujących prawo karne na poziomie EU, ale wciążjeszcze pozostaje dużo do zrobienia - szczególnie widoczny jest brak specjalistycznego systemu wsparcia dla ofiar. Działania prewencyjne sąprawie niewidoczne w skali UE. W związku z postanowieniem Komisji Europejskiej o zawieszeniu prac nad dyrektywądotyczącąstrategii zwalczania przemocy wobec kobiet, zdecydowano się na przeznaczenie środków finansowych na kampanięświadomościową na poziomie N60, rządów i samej KE w 2013 r. Nowe propozycje (po zaakceptowaniu ich przez komisjębudżetowąParlamentu Europejskiego) zostaną ogłoszone na stronie KE: http://ec.europa.eu/justice/newsroom/gender-equality/ grants/index. W podsumowaniu konferencji zaproponowano, by w jej konkluzjach zawrzećzawołanie do UE, by podpisała Konwencję Rady Europy o przemocy wobec kobiet z Istambułu 201 1 r., mimo że zdanie KE w tej sprawie jest nieprzejednane: w przyłączeniu się UE do Konwencji nie dostrzega żadnej wartości dodanej. Pierwszym krokiem ma byćobserwacja przez prawników EU stanu podpisów i ratyfikacji Konwencji przez kraje członkowskie; dotychczas podpisy złożyło 23 kraje członkowskie, w tym Malta, a ostatnio także Włochy i Belgia. Holandia i Niemcy kończąproces ratyfikacyjny. Portugalia i Albania przeprowadziły Konwencjęprzez parlamenty narodowe i lada chwila zakończąproces ratyfikacyjny.

Raport EIGE Przemoc wobec kobiet"

Europejski Instytut ds. Równości Kobiet i Mężczyzn (EIGE) przygotował raport Przemoc wobec kobiet" w ramach monitoringu wdrażania Pekińskiej Platformy Działania, będący podstawądo politycznych konkluzji prezydencji cypryjskiej, które zostanąprzyjęte przez ministrów spraw społecznych na Radzie EPSCO w grudniu 2012 r. Prezydencja skupiła się na temacie przemocy domowej wobec kobiet, a w szczególności na sprawdzeniu, jak wygląda dostępnośćschronisk i centrów wsparcia dla ofiar. Polska bardzo aktywnie włączyła się w negocjacje, proponując zapis o tym, że przemoc wobec kobiet jest naruszeniem praw człowieka, a także dodała zapis o programach korekcyjnych dla sprawców. Choćraport wyraźnie stwierdza, że w KAŻDYM kraju członkowskim UE występująbraki w dostępie do danych o przemocy domowej wobec kobiet, a te informacje, które udało sięzgromadzić, nie sąporównywalne - ten artykuł konkluzji wzbudziłnajwiększą dyskusję. Komisja Europejska upierała się przy usunięciu zapisu o rozważeniu przygotowania strategii na rzecz zwalczania przemocy domowej wobec kobiet, ale uniemożliwił to sprzeciw państw członkowskich. Taki sam zapis pojawiłsię już w 2010 r. w konkluzjach prezydencji hiszpańskiej i wtedy KE nie argumentowała, że nie widzi żadnej wartości dodanej nowej strategii. To, czego zabrakło, a co powinno zostaćzrealizowane na poziomie EU zgodnie z konkluzjami z 2010 r., to dostępny numer telefonu alarmowego i obserwatoriom ds. przemocy. Wszystko wskazuje na to, że obserwatorium powstanie przy EIGE, ale z powodu kryzysu gospodarczego nie ma zgody na uruchomienie bezpłatnej ogólnoeuropejskiej linii telefonicznej dla ofiar.

Konieczna dyrektywa w sprawie przemocy wobec kobiet

Parlament Europejski i organizacje pozarządowe domagająsięalbo dyrektywy w sprawie przemocy wobec kobiet, albo chociaż opracowania strategii. Komisja Europejska skupia się na harmonizacji prawa: świeża, bo pochodząca z 24 października br. dyrektywa o minimalnym standardzie praw, wsparcia i ochrony ofiar przestępstw kryminalnych wspomina o ofiarach przemocy ze względu na płećjako grupie wyjątkowo narażonej na krzywdę. Dyrektywa zakłada prawo do szacunku i uznania krzywdy, informacji i ochrony, a także indywidualne podejście do każdej ofiary. Przyjęte w maju 2010 r. rozporządzenie o wzajemnym uznawaniu środków ochrony w prawach cywilnych jest renegocjowane przez prawników KE i będzie cywilnączęściąuzupełniającą prawo kryminalne z Europejskiego Nakazu Ochrony przyjętego przez polskąprezydencjęw 2011 r.

Głos Mikaela Gustafssona

Mikael Gustafsson, szef Komisji ds. Praw Kobiet i Równouprawnienia Parlamentu Europejskiego podkreślił, że nie ma prawdziwego równouprawnienia bez wykorzenienia przemocy wobec kobiet. Nie można w ogóle mówić

O równym traktowaniu i poszanowaniu praw kobiet, jeśli cały czas są one narażone na przemoc tylko dlatego, że sąkobietami. Wspomniał o przyjętym 28 sierpnia 2012 r. podręczniku na temat zwiększania wykrywalności przemocy domowej jako dobrym kroku w kierunku wsparcia ofiar i skarżenia sprawców. Gustafsson wyraziłteżżal, że choć traktat z Lizbony wzmocnił kompetencje UE w sprawach kryminalnych, to niestety PE, który od 2009 r. nawołuje do przyjęcia dyrektywy, nie ma kompetencji legislacyjnych, jak KE. Szef komisji ubolewał, że argumentem przeciwko przyjęciu dyrektywy dotyczącej spraw społecznych sąfinanse, UE nie stać na nowe wydatki. Tymczasem badania naukowe pokazują, że co roku około 16 miliardów euro wydaje się na likwidowanie skutków przemocy wobec kobiet.

Inicjatywa Europejskiego Lobby Kobiet

Europejskie Lobby Kobiet zainicjowało kampanię polegającąna wysyłaniu listów do prezydenta UE, Jose Barosso, w sprawie ustanowienia roku 2015 europejskim rokiem braku tolerancji dla przemocy wobec kobiet.

Podejście holistyczne

Przykład z Belgii przedstawiony przez Marijke Weewauters z Instytutu ds. Równości Kobiet i Mężczyzn pokazał, jak ważne jest holistyczne podejście do problemu przemocy w całej rodzinie - zajęcie się nie tylko sprawcą, ale i dziećmi, które są często świadkami przemocy. Zintegrowane podejście jest też ważne w znaczeniu wspólnej pracy wszystkich służb - od pracowników pomocy społecznej, przez lekarzy, po policjantów i sędziów.

Głos Chrisa Hancoksa

Szef kampanii Biała wstążka", Chris Hancox, mówił o tym, jak ważne jest zaangażowanie mężczyzn w walkę z przemocą wobec kobiet. W niektórych rejonach świata jest to wręcz jedyne rozwiązanie - np. w krajach, gdzie wykonuje sięrytualne obrzezanie dziewczynek, to głównie mężczyźni lekarze lobbująza tym, żeby zaprzestać tego procederu.

Hiszpania - europejski lider w walce z przemocą wobec kobiet

Hiszpania jest europejskim liderem w walce z przemocądomowąwobec kobiet - powstały tam nie tylko wynikające z kompleksowego podejścia do sprawy zapisy prawne, ale teżobserwatorium rządowe i specjalne sądy ds. przemocy wobec kobiet. Nie jest prawdą, że więcej praw kobiet oznacza pogłębienie sięzjawiska przemocy. Od 2007 r. prawie o połowę spadła liczba kobiet, które zmarły wskutek konfliktu w rodzinie" - z 75 do 41 w 2012 r.

Wystąpienie Carol Hagemann-White

Profesor Carol Hagemann-White z Uniwersytetu w Osna-bruck (Niemcy) aprezentowała wyniki badań naukowych, zgodnie z którymi w latach 2008-2010 nastąpiła stagnacja, jeśli chodzi o podejście do problemu przemocy wobec kobiet - prawie wszystkie kraje UE mająjuż i ustawę

0 przemocy, i krajowe programy działań, ale za tym nie idzie żadna pomoc dla centrów wsparcia dla ofiar. Z reguły jedna centralna instytucja załatwia wszystko na poziomie krajowym. Dlatego teżtakie nadzieje wzbudza Konwencja Rady Europy, która wypełnia niemal wszystkie luki w podejściu państw do przemocy wobec kobiet. Niestety kryzys ekonomiczny spowodował obcięcie kosztów niemal wszystkich programów rządowych i nakłady na administrację, co odbiło się na systemie przeciwdziałania i reagowania na przemoc wobec kobiet. W samej Wielkiej Brytanii fundusze na system wsparcia dla ofiar zmniejszono o 25%.

W Wielkiej Brytanii zmieniłsię teżsystem opieki społecznej -zamiast kilku różnych świadczeńrodzina otrzymuje teraz jeden zintegrowany czek, co niestety spowodowało, że mniej kobiet decyduje się na opuszczenie partnera, który stosuje przemoc.

O Polsce profesor Hagemann-White wspomniała przy okazji omawiania krajów, w których system wsparcia dla ofiar przemocy domowej jest niski; wymieniła nasz kraj wśród krajów takich, jak: Bułgaria, Cypr, Estonia i Łotwa.

Głos Mariannę Hester

Profesor Mariannę Hester z Uniwersytetu w Bristolu przedstawiła badania, które pokazały, że tylko 20% kobiet w Wielkiej Brytanii zgłasza przypadki przemocy na policję, bo nie wierzy, że to coś zmieni; kobiety sądzą, że nawet jeśli policja zdyscyplinuje sprawcę, po interwencji przemoc w domu nasili się.

Jest to doświadczenie znane nie tylko kobietom z Wielkiej Brytanii. Można tu także przytoczyćprzykłady z naszego otoczenia.

Głos Melissy Morbeck

Melissa Morbeck, dyrektorka The Corporate Alliance Aga-inst Domestic Violence (www.caadv.org.uk) zajmuje się problemem przemocy domowej wobec kobiet od strony pracodawców. Przedstawiła raport, z którego wynika, że nawet jeśli sprawca ma zakaz zbliżania się do domu ofiary, co często się zdarza, nie przeszkadza mu to dręczyć jej w pracy. Przez to pracownica jest nieefektywna i nie może skupićsię na wykonywaniu zadań. W ostatnim roku aż 1/3 zabójstw kobiet w Wielkiej Brytanii miała miejsce właśnie w miejscu pracy!

Duńskie programy dla dzieci i młodzieży

Na konferencji dużo czasu poświęcono różnego rodzaju programom dla dzieci i studentów - np. w Danii młodzież może wziąć udział w konkursach dotyczących przemocy na randce, a w Portugalii dzieci pracująnad tzw. &gender box & - materiałem szkoleniowym na temat stereotypów traktowanych jako wylęgarnia" problemów z przemocą. W podejściu do dzieci i młodzieży ważne jest, aby nie uczyć" tych trudnych tematów &ex cathedra &, ale wciągaćmłode osoby do interaktywnych zabaw i aktywności, które zmuszą je do samodzielnego myślenia. Ciekawym przykładem takiej inicjatywy (finansowanej z Programu KE Daphne") jest adresowana do studentów akcja poświęcona budowaniu zdrowych relacji z ludźmi w oparciu o równośćpłci (www.gear.ipv.eu).

Rytualne obrzezanie narządów płciowych u dziewczynek

Jedna z konferencyjnych prezentacji dotyczyła rytualnego obrzezania narządów płciowych dziewczynek (FGM). Obecnie EIGE kończy raport na temat tego fenomenu w UE. Komisarz Viviane Reding, odpowiedzialna za równośćpłci, zapowiedziała dyrektywęw tej sprawie. Jest to jedyna forma przemocy stosowana przez kobiety wobec kobiet, za pieniądze, a sprawcami okazująsięrodzice! FGM jest dla niektórych społeczności normą kulturową, której należy przestrzegać. To fenomen niekoniecznie rozpoznawany przez ginekologów. Wykonywana jest w 29 krajach Afryki, spośród których tylko w 22 uważana jest za przestępstwo.

Centrum dokumentacji na temat przemocy wobec kobiet EIGE

EIGE kończy pracęnad centrum dokumentacji na temat przemocy wobec kobiet - powinno działaćna stronie EIGE od lipca 2013 roku. Zakończone badanie na temat przemocy domowej wykazało, że nie ma dostępnych i porównywalnych danych w UE. Teraz EIGE rozpoczyna kolejny etap - będzie sprawdzać, jak dane dotyczące przemocy wobec kobiet, w tym przemocy seksualnej, sągromadzone przez państwa członkowskie. Ponadto badania na temat przemocy wobec kobiet kończy także Agencja Praw Podstawowych.

A ile jeszcze badań potrzebujemy, żeby wzmocnić społeczny wymiar przemocy wobec kobiet i prewencję! Kolejne harmonizacje prawa kryminalnego nie będąskutecznym remedium, jeśli Unia Europejska nie zacznie od podstaw. Zaczynamy w 2013 r. wielkąkampanią na temat źródeł przemocy wobec kobiet - seksistowskich stereotypów i relacji władzy.

A tymczasem w Polsce...

Biuro Pełnomocnika Rządu ds. Równego Traktowania kończy realizację projektu, którego celem było przygotowanie administracji rządowej (na wszystkich poziomach) do tworzenia i monitorowania prawa, opracowywania i nadawania strategii uwzględniającej zasadęrówności. W ramach projektu zorganizowano 20 konferencji, w tym jednąogólnopolską, dotyczących przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Najciekawszym elementem projektu były badania, z których wynika m.in., że największa część społeczeństwa polskiego doświadcza gorszego traktowania ze względu na wiek i płeć, najmniejsza zaś - ze względu na inne niżpolskie pochodzenie oraz wyznanie inne niżkatolickie.

Badania wykazały także, że choć nikły odsetek badanych doświadczył gorszego traktowania ze względu na inne pochodzenie niż polskie, to aż 40% osób zna osobiście kogoś, kto ze względu na swoje pochodzenie etniczne lub narodowe został gorzej potraktowany. Kolejny wniosek płynący z przeprowadzonych badań jest taki, że największy dystans społeczny Polacy odczuwają wobec osób należących do grup LGBT: homoseksualnych mężczyzn, osób transseksualnych, osób biseksualnych oraz homoseksualnych kobiet, a także grupy osób z chorobami psychicznymi.

Monika Ksieniewicz - zastępczyni dyrektorki Biura Pełnomocnika Rządu ds. Równego Traktowania, Kancelaria Prezesa Rady Ministrów.

Inne z kategorii

25 XI – Międzynarodowy Dzień Eliminacji Przemocy wobec Kobiet

25.11.2024

25 listopada to Międzynarodowy Dzień Eliminacji Przemocy wobec Kobiet. Za jego ustanowieniem...

czytaj dalej

Nieoczywiste oznaki cierpienia – jak rozpoznać, że dziecko doznaje przemocy? [PODCAST]

30.06.2024

23.04.2024 o godzinie 18:00 odbył się webinar...

czytaj dalej