Własnymi rękami

Aktualności

08.10.2004

Niebieska Linia nr 5 / 2004

Osoby zaangażowane w realizację gminnych programów profilaktyki problemów alkoholowych przełamują dotychczasowy stereotyp, że pomoc dla wsi może przyjść tylko z zewnątrz – z miasta, województwa, stolicy. Pokazują, że za własne, gminne pieniądze, przy pomocy dobrych programów, wiele można zrobić własnymi rękami.

Samorządy lokalne w corocznie uchwalanych gminnych programach profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych określają działania służące realizacji zadań gminy zawartych w ustawie z dnia 26.10.1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Ustawa wśród zadań własnych gminy wymienia m.in.:

zwiększanie dostępności pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej dla osób uzależnionych od alkoholu;
udzielanie rodzinom, w których występują problemy alkoholowe, pomocy psychospołecznej i prawnej, a w szczególności ochrony przed przemocą w rodzinie;
prowadzenie profilaktycznej działalności informacyjnej i edukacyjnej, w szczególności dla dzieci i młodzieży;
wspomaganie działalności instytucji, stowarzyszeń i osób fizycznych służącej rozwiązywaniu problemów alkoholowych.

Na realizację tych zadań samorządy gminne przeznaczają środki pochodzące z opłat za zezwolenia na sprzedaż alkoholu.

Jak wygląda działalność gmin wiejskich w obszarze profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych? Na to pytanie można odpowiedzieć, analizując nadsyłane corocznie do Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych ankiety gminne.

Gminne komisje na wsi

Zadaniem gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych jest m.in. inicjowanie i realizowanie zadań ujętych w gminnym programie profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych. W skład komisji powinny wchodzić osoby przeszkolone w zakresie nowoczesnych form i metod profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych. W 2003 roku działało 1.457 wiejskich gminnych komisji (o 120 więcej niż w 2002 roku) – na ogółem 1.594 gminy określane w Polsce jako wiejskie. Członkami tych komisji było 9.526 osób, które prowadziły m.in. rozmowy interwencyjne i motywujące osoby uzależnione do podjęcia leczenia odwykowego. W 2003 roku członkowie komisji odbyli 28.468 takich rozmów; w stosunku do 6.079 osób wystąpili do sądu z wnioskami o zobowiązanie ich do podjęcia leczenia odwykowego (w 2002 roku odpowiednio 26.707 i 5.357). Oprócz interwencji wobec uzależnionych od alkoholu członkowie gminnych komisji podejmowali również różnego rodzaju działania wobec rodzin, w których dochodziło do przemocy. Skontaktowali się z 5.418 osobami stosującymi przemoc wobec najbliższych, spośród których 729 zostało skierowanych do programów interwencyjno-korekcyjno-terapeutycznych dla sprawców, a w 476 przypadkach skierowali do prokuratury zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa. Nawiązali kontakt z 9.327 ofiarami przemocy w rodzinie. O 511 przypadkach powiadomiono policję, 208 ofiar przemocy skierowano do specjalistycznych placówek terapeutycznych, a 163 osoby do udziału w grupie wsparcia. W 112 przypadkach komisja powiadomiła inne służby o sytuacji rodziny (w ramach procedury „Niebieskie Karty”). Zwracano również uwagę na dzieci ofiar – 190 młodych osób zostało skierowanych do świetlic socjoterapeutycznych, a w 168 przypadkach o sytuacji dzieci powiadomiono sąd rodzinny.

W strukturach komisji funkcjonujących na wsi działało:

528 zespołów prowadzących rozmowy interwencyjno-motywujące z osobami uzależnionymi od alkoholu;
456 zespołów ds. kontroli rynku;
93 zespoły ds. przeciwdziałania przemocy w rodzinie;
116 zespołów ds. profilaktyki szkolnej i rodzinnej;
228 zespołów ds. pomocy dzieciom z rodzin z problemem alkoholowym.

Oferta pomocowa w gminach wiejskich

Wśród najważniejszych działań podejmowanych przez gminy wiejskie w celu zwiększenia dostępności pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej dla osób uzależnionych i współuzależnionych wymieniano:

dofinansowanie w 336 gminach szkoleń dla pracowników lecznictwa odwykowego;
utworzenie 82 punktów konsultacyjnych dla osób uzależnionych od alkoholu i ich rodzin;
uruchomienie 27 telefonów zaufania dla osób uzależnionych i członków ich rodzin.

W celu zwiększenia dostępności pomocy dla ofiar przemocy gminy wiejskie uruchomiły:

361 punktów konsultacyjnych dla ofiar przemocy w rodzinie;
97 telefonów zaufania;
12 schronisk i hosteli;
11 ośrodków interwencji kryzysowej;
21 środowiskowych i 31 terapeutycznych grup dla ofiar przemocy w rodzinie;
36 interdyscyplinarnych zespołów ds. przeciwdziałania przemocy w rodzinie i 13 ds. przeciwdziałania przemocy wobec dzieci;
158 szkoleń dotyczących przeciwdziałania przemocy w rodzinie, 64 szkolenia dotyczące procedury „Niebieskie Karty”.

Na zadania związane z przeciwdziałaniem przemocy domowej w 2003 roku gminy wiejskie przeznaczyły 2.324.053,07 zł.

Punkty konsultacyjne

Z ankiet nadesłanych do PARPA za 2003 rok wynika, że pracownicy 975 działających na wsi punktów konsultacyjnych dla osób uzależnionych udzielili 27.069 konsultacji osobom uzależnionym, 20.133 porad dorosłym członkom rodzin z problemem alkoholowym oraz 5.595 – dzieciom. 2.761 osób zostało przez pracowników zidentyfikowanych jako sprawcy przemocy, a 6.390 jako ofiary przemocy w rodzinie. Ogółem w punktach konsultacyjnych przeprowadzono 61.948 konsultacji i porad. Placówki te zatrudniały w 2003 roku blisko 2000 osób. Byli to przede wszystkim specjaliści psychoterapii uzależnień, instruktorzy terapii, pracownicy socjalni, nauczyciele i pedagodzy oraz psychologowie.

Profilaktyka adresowana do młodzieży

Gminy prowadziły również działania profilaktyczne adresowane do dzieci i młodzieży, realizując m.in. szkolne i pozaszkolne (środowiskowe) programy profilaktyczne. Uczestniczyło w nich 509.648 uczniów, 29.764 nauczycieli oraz 79.570 rodziców. Na realizację tych zadań gminy wiejskie przeznaczyły 9.264.977,66 zł.

W 2003 roku w gminach wiejskich działało 2.837 świetlic socjoterapeutycznych i opiekuńczo-wychowawczych. W zajęciach w tych placówkach brało udział ponad 112 tys. dzieci, spośród których prawie 41 tys. pochodziło z rodzin z problemem alkoholowym. W ramach działalności profilaktycznej gminy organizowały również kolonie i obozy z programem profilaktycznym, w których wzięło udział ponad 17 tys. uczniów ze środowisk wiejskich. Ponad 47 tys. dzieci z gmin wiejskich uczestniczących w programach opiekuńczo-wychowawczych i profilaktycznych, korzystało z dożywiania. 92 gminy wiejskie prowadziły programy interwencyjno-profilaktyczne dla młodzieży z problemem alkoholowym. Brało w nich udział 14.238 uczniów, 1.030 nauczycieli i 3.847 rodziców.

Inne działania

Niektóre gminy wiejskie podejmowały również działania związane z bezpieczeństwem w miejscach publicznych: 454 realizowały przedsięwzięcia na rzecz przeciwdziałania nietrzeźwości kierowców; w 228 gminach dominowała w tym zakresie edukacja społeczna (wydawanie ulotek, plakatów itp.), a w 153 była to współpraca z policją w ramach prowadzonych akcji trzeźwości na drogach; 14 gmin deklarowało zorganizowanie profilaktycznych programów pracowniczych. 939 gmin zgłosiło do PARPA prowadzenie działalności edukacyjnej w zakresie profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych. W ramach tych działań dominowały festyny i imprezy profilaktyczne (618 gmin), rozpowszechnianie ulotek i plakatów (599 gmin), udział w ogólnopolskich kampaniach społecznych oraz lokalne kampanie medialne. 61 gmin zadeklarowało, że zleciły i przeprowadziły badania, diagnozy i sondaże z zakresu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych na swoim terenie.

Wnioski

Gminne programy profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych są najdynamiczniej rozwijającymi się na wsi programami polityki społecznej realizowanymi w ramach zadań własnych gmin. Od 1996 roku, gdy ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi wprowadziła obowiązek realizacji tych programów, w środowiskach wiejskich pojawiła się kilkutysięczna populacja ludzi zajmujących się profesjonalnie profilaktyką problemów alkoholowych (przeszkoleni członkowie gminnych komisji, osoby prowadzące świetlice socjoterapeutyczne i punkty konsultacyjne itd.). Gdyby dołączyć do tego realizatorów szkolnych i środowiskowych programów profilaktycznych, to liczba osób popularyzujących na wsi nowoczesny sposób myślenia o problemach alkoholowych i ich rozwiązywaniu wzrosłaby do kilkudziesięciu tysięcy.

Osoby zaangażowane w gminne programy profilaktyki alkoholowej na wsi przełamują dotychczasowy stereotyp, że pomoc może nadejść tylko z zewnątrz, z miasta, województwa, stolicy. Pokazują, że za własne, gminne pieniądze, przy pomocy dobrych wzorów i sprawdzonych programów wiele można zrobić własnymi rękami. W ramach gminnych programów uczą się także zawiązywania koalicji z ościennymi gminami (wiele projektów „alkoholowych” jest realizowanych w ramach tzw. porozumień międzygminnych). To całkiem spora rzesza ludzi, którzy wyłamują się z roszczeniowo-życzeniowego schematu, w jakim przyzwyczajono myśleć ludzi na wsi. Oni już wiedzą, jak i po co wziąć własne problemy w swoje ręce.

W środowiskach wiejskich działało:

429 grup AA;
134 grupy Al-Anon;
35 grup Alateen;
127 stowarzyszeń i klubów abstynenta;
17 grup DDA;
250 telefonów zaufania dla osób z problemem alkoholowym;
975 punktów konsultacyjnych dla osób uzależnionych od alkoholu;
423 punkty konsultacyjne dla ofiar przemocy domowej;
prawie 200 telefonów zaufania dla ofiar przemocy;
25 schronisk;
18 ośrodków interwencji kryzysowej;
49 interdyscyplinarnych zespołów przeciwdziałania przemocy w rodzinie;
24 zespoły ds. przeciwdziałania przemocy wobec dzieci.

K. M. i P. J.

Inne z kategorii

Świadek w postępowaniu karnym

20.02.2024

Osoby pokrzywdzone przestępstwem często potrzebują wsparcia specjalistycznego,...

czytaj dalej

Zaburzenia odżywiania u kobiet a przemoc || PODCAST

12.01.2025

W jaki sposób zaburzenia odżywiania...