Jak pokonać zły dotyk?

Aktualności

31.10.2010

Niebieska Linia 5/2010

Drugi etap kampanii społecznej

Co czwarta kobieta i co dwunasty mężczyzna doświadczyli w dzieciństwie wykorzystywania seksualnego. Dzieci wykorzystywane seksualnie zazwyczaj znają sprawcę - dotyczy to aż 80% z nich. Aż 35% małoletnich ma poczucie, że w przypadku wykorzystywania seksualnego przez osobę dorosłą nie znalazłoby pomocy.

Po ośmiu latach przerwy kampania Zły dotyk" została reaktywowana przez Fundację Dzieci Niczyje we współpracy z Rzecznikiem Praw Dziecka. Pierwszy etap tej kampanii - przeprowadzony przez TVN i koalicję organizacji pozarządowych na przełomie 2002 i 2003 roku odbił się szerokim echem - wtedy po raz pierwszy została zorganizowana duża akcja społeczna podejmująca temat wykorzystywania seksualnego dzieci, do języka polskiego wprowadzono pojęcie złego dotyku", ale też odnotowano m.in. zwiększoną liczbę osób zgłaszających swoje problemy związane z doświadczaniem tego zjawiska.

Drugi etap kampanii kładzie nacisk nie tylko na społeczną świadomość problemu, ale także na ochronę dzieci przed wykorzystywaniem.

Problem wykorzystywania seksualnego to delikatny i trudny temat. Dlatego osoby dorosłe opiekujące się dziećmi czy mające kontakt z nimi w ramach pracy zawodowej, często nie wiedzą, jak się wobec niego zachowywać, a w rozmowie z dzieckiem na ten temat czują się niekomfortowo. Trzeba jednak pamiętać, po co się to robi. Nasza reakcja ma na celu pomoc komuś, kto został skrzywdzony - a nigdy nie jest to krzywda zawiniona.

Drugi etap kampanii Zły dotyk", zorganizowanej w 2010 roku przez Fundację Dzieci Niczyje i Rzecznika Praw Dziecka, ma na celu wyposażenie profesjonalistów w narzędzia pomocy dzieciom krzywdzonym. O problemie mówi się sporo; świadomość społeczeństwa w ostatnich latach wzrosła (co było celem I etapu kampanii w 2002 roku). Wiemy, że jest to zjawisko obecne w naszych społecznościach, czasem nawet w naszych domach. Zdajemy sobie sprawę z tego, jak bardzo rani ono najmłodszych. Jednak specjaliści pracujący z dziećmi wykorzystywanymi seksualnie (psycholodzy, pedagodzy, lekarze, policjanci, prokuratorzy i in.) nie zawsze wiedzą, jak reagować w takich sytuacjach. Akcja pod hasłem Dzieci skrzywdzone przez zły dotyk chcą stać się niewidoczne" skierowana jest także do rodziców. Bardzo ważna jest profilaktyka złego dotyku. Dzięki kampanii zarówno rodzice, jak i profesjonaliści mogą dowiedzieć się, jak chronić dzieci. Aby zapewnić najmłodszym bezpieczeństwo, niezbędna jest wiedza o problemie. Należy wiedzieć, jakie sytuacje i zachowania dzieci powinny nas niepokoić, a jakie są zupełnie normalne. Dzieci same nie powstrzymają sprawców; jest to zadanie dorosłych. Polskie prawo zobowiązuje do zgłoszenia odpowiednim służbom faktu popełnienia przestępstwa, a więc również wykorzystywania seksualnego¹.

Drugi etap kampanii Zły dotyk" to zarówno działania medialne (maj-czerwiec 2010), skierowane do społeczeństwa, aby zwrócić uwagę na problematykę wykorzystywania seksualnego dzieci, jak i działania edukacyjne(maj-grudzień 2010).

Na potrzeby kampanii medialnej powstały:

■ Spot TV (30 sekund). Film ukazuje szkolną szatnię. Kamera pokazuje kolejne boksy z ubraniami; w tle słychać gwar przerwy międzylekcyjnej. W pewnym momencie słyszymy szmer pod kurtkami. Kamera cofa się, zbliżamy się do płaszczy, z których dobiegał dźwięk. Spod jednego z nich patrzy w naszym kierunku dziecko. Ma przestraszone oczy; natychmiast chowa się z powrotem pod ubranie. Słychać szept: Dzieci skrzywdzone przez zły dotyk chcą stać się niewidoczne". Zakończeniem spotu jest podanie adresu strony, na której znajdują się informacje dla dzieci, rodziców i profesjonalistów.

■ Akcja spotu radiowego (20 sekund) również toczy się w szkole, tym razem w czasie lekcji. Słychać rozmowę nauczycielki z uczennicą. Pani zwraca uwagę na pracę dziecka: - Kasiu, jaki śliczny rysunek! A kto tu jest narysowany? - pyta z zaciekawieniem.

- Tu jest mama - odpowiada Kasia -A tu jest tata.

- A ty? Gdzie jesteś...? - w głosie nauczycielki słychać troskę

. -Ja...? - dziwi się dziewczynka.

■ Kreacja plakatu i billboardu kampanii są oparte na spocie telewizyjnym; widać na nich twarz dziecka, które próbuje ukryć się pod kurtkami wiszącymi w szkolnej szatni.

■ Ulotka zaś zawiera - poza obrazem - tekst z informacjami o tym, jak chronić dzieci przed wykorzystywaniem seksualnym oraz jak zapewnić im bezpieczeństwo.

Te przekazy starają się zwrócić uwagę na to, że dziecko skrzywdzone przez zły dotyk często chce się ukryć, zamknąć w swoim świecie, uciec od bycia zauważonym. Zazwyczaj czuje wstyd i zażenowanie z powodu tego, co je spotkało. Chciałoby, żeby nikt nie zwracał na nie uwagi -zarówno sam sprawca wykorzystywania seksualnego, jak i inni - rodzice czy opiekunowie. Dziecku może bowiem towarzyszyć troska o nich - nie chce, aby mama czy tata się martwili. Jest to jeden z powodów, dla których dzieci często przez długi czas, nawet latami, nie mówią nikomu o tym, co im się przydarzyło. Większość osób wykorzystywanych seksualnie w dzieciństwie nigdy nikomu o tym nie mówi.

Wraz z rozpoczęciem kampanii medialnej Fundacja Dzieci Niczyje przygotowała i uruchomiła stronę internetową poświęconą tej tematyce (www.zlydotyk.pl). Jest to portal, na którym można znaleźć informacje dotyczące samego zjawiska wykorzystywania seksualnego oraz praktyczne wskazówki (dla rodziców i profesjonalistów).

Dzięki stronie rodzice mogą się dowiedzieć, jakie zagrożenia mogą czyhać na dziecko. Zwraca się uwagę na osoby, które opiekują się dziećmi lub inaczej spędzają z nimi czas. Podpowiada, jakie środki ostrożności należy zachowywać, aby zapewnić dziecku bezpieczeństwo. Porusza także kwestię bezpieczeństwa dzieci w internecie. Korzystając z niego, dzieci mogą nawiązać kontakt z dorosłymi, którzy będą chcieli je w jakiś sposób skrzywdzić. Należy pamiętać, że prawie połowa polskich dzieci podała nieznajomemu poznanemu przez internet swój adres domowy. Tyle samo z nich przesłało takiej osobie swoje zdjęcie. Prawie jedna piąta dzieci spotkała się na żywo z osobą poznaną w sieci (badania Fundacji Dzieci Niczyje). Ponadto, 73% dzieci trafia na materiały pornograficzne w internecie, z czego 63% przypadkowo. Kontakt z nimi w nieodpowiednim wieku może być bardzo szkodliwy.

Na stronie można znaleźć także informacje o tym, jakie są etapy rozwoju seksualnego dziecka. Rodzice czy nauczyciele niejednokrotnie nie wiedzą, czy dane zachowanie jest normalne, czy należy już się niepokoić. Przy każdym etapie wymienione są przykładowe zachowania, które dla dzieci w danym przedziale wiekowym są naturalne. Zakładka dla rodziców podpowiada także, jakie są sygnały ostrzegawcze, które mogą wskazywać na to, że dziecko doświadcza czegoś złego. Oprócz zagrożeń podane są oczywiście propozycje zachowań profilaktycznych - jak chronić dziecko i jak z nim rozmawiać, aby samo potrafiło się w jakimś stopniu bronić. Bardzo ważny jest dobry kontakt z dzieckiem i wzajemne zaufanie.

Rodzice, których dzieci doświadczyły wykorzystywania seksualnego, znajdą na stronie wskazówki na temat tego, jak z nimi rozmawiać, a przede wszystkim - jakie powinny być ich kolejne kroki, kiedy dowiedzą się o krzywdzeniu. Mogą również pobrać wzory potrzebnych pism. Dowiedzą się, gdzie można zwrócić się o konkretną pomoc i wsparcie - zarówno prawne, jak i psychologiczne.

Na stronie pewne wskazówki mogą znaleźć także dzieci. FDN podpowiada im, że powinny o zdarzeniu opowiedzieć komuś zaufanemu. Podaje także numery anonimowych telefonów zaufania dla dzieci i młodzieży -tam najmłodsi, którzy nie chcą lub nie mogą poprosić o pomoc dorosłego z bliskiego otoczenia, znajdą wsparcie (np. prowadzony przez Fundację Dzieci Niczyje Telefon Zaufania dla Dzieci i Młodzieży 116 111 oraz Dziecięcy Telefon Zaufania Rzecznika Praw Dziecka - 800 12 12 12).

Ważną częścią zarówno witryny, jak i całej kampanii Zły dotyk" są informacje skierowane do profesjonalistów (pedagogów nauczycieli, lekarzy, psychologów czy prawników). Oprócz świadomości istnienia problemu ważne jest, aby specjaliści wiedzieli, jak się zachować, gdy spotkają się z przypadkiem wykorzystywania seksualnego dziecka. Dzięki informacjom zawartym na stronie, można się dowiedzieć, jak rozmawiać (z dziećmi i z rodzicami) o zdarzeniu. W jaki sposób okazać dziecku wsparcie, jak ważne jest zapewnienie go, że - cokolwiek się stało - winę zawsze ponosi dorosły sprawca, nie ono. Jak rozmawiać z rodzicem, jeśli to partner czy współmałżonek jest sprawcą, a jak, jeśli to ktoś inny. W części dla profesjonalistów można się dowiedzieć, na jakie zachowania dziecka należy zwrócić uwagę, co powinno nas zaalarmować, że dzieje się coś złego. Zamieszczone są tam również prawa i obowiązki specjalistów, którzy mają podejrzenie, że dziecko jest lub było wykorzystywane seksualnie.

Bardzo ważnym elementem kampanii są działania edukacyjne skierowane właśnie do osób mających w swojej pracy zawodowej kontakt z dziećmi. FDN wydała dwie broszury -poradniki dla rodziców i profesjonalistów: &Jak chronić dzieci przed wykorzystywaniem seksualnym. Poradnik dla rodziców i profesjonalistów &oraz &Pomoc dzieciom wykorzystywanym seksualnie. Poradnik dla pedagogów, nauczycieli i opiekunów dziecka. &Zawierają one szczegółowe informacje o tym, jak rozpoznawać wykorzystywanie seksualne dzieci, jak mu zapobiegać i jak na nie reagować. Broszury można bezpłatnie pobrać ze strony.

W ramach kampanii powstał także numer kwartalnika wydawanego przez Fundację (Dziecko Krzywdzone. Teoria, badania, praktyka") poświęcony właśnie wykorzystywaniu seksualnemu dzieci. Znajdują się w nim artykuły, które poszerzają wiedzę profesjonalistów zainteresowanych tą problematyką. Zarówno broszury, jak i kwartalnik można &zamówić &poprzez stronę internetową kampanii.

Na platformie internetowej kampanii umieszczone zostały również porady dla rodziców i specjalistów w formie e-learningu. Na kilku filmach edukacyjnych eksperci z Fundacji wyjaśniają istotę problemu. Prezentują wiedzę o zjawisku wykorzystywania seksualnego, legislację w tym zakresie oraz charakterystykę ofiar i sprawców.

Fundacja Dzieci Niczyje w ramach działań edukacyjnych zachęca do zostania ambasadorem kampanii Zły dotyk". Ambasadorami mogą być placówki edukacyjne (przedszkola, szkoły), ośrodki opieki społecznej czy inne instytucje (głównie na szczeblu lokalnym). Ambasadorzy mają do wypełnienia różne zadania, np.:

1. Organizacja spotkań edukacyjnych z rodzicami.

2. Organizacja szkoleń dla profesjonalistów.

3. Dystrybucja materiałów edukacyjnych dla rodziców.

4. Upowszechnienie przekazów medialnych kampanii.

5. Informowanie o kampanii.

6. Przesianie informacji o podjętych lokalnie działaniach do biura kampanii.

7. Organizowanie lokalnych konferencji i seminariów.

8. Przeprowadzanie zajęć dla dzieci na temat ich praw oraz rozpoznawania rodzajów przemocy i obrony przed nią.

Powyższe zadania stanowią tylko propozycje mające na celu zainspirowanie ambasadorów do przygotowania działań wspierających kampanię. Fundacja przygotowuje materiały potrzebne do wykonania tych zadań - banery internetowe czy materiały potrzebne do przeprowadzenia zajęć z dziećmi. Placówki otrzymują także od biura kampanii pakiet startowy -zestaw materiałów informacyjnych -ulotki, plakaty, broszury i kwartalnik (w ograniczonej ilości), a także certyfikat ambasadora kampanii i naklejkę informującą o zaangażowaniu w akcję.

W przypadku organizowania szkoleń czy konferencji z zakresu problematyki wykorzystywania seksualnego dzieci możliwa jest obecność eksperta Fundacji na takim spotkaniu. FDN może też pomóc placówkom w kontakcie z mediami lokalnymi (np. przy konstruowaniu informacji prasowych o wydarzeniach).

Aby zostać ambasadorem, wystarczy wypełnić odpowiedni formularz umieszczony na stronie www.zlydotyk.pl.

U. M.

Przypisy

¹ Kodeks postępowania karnego art. 304 § 1: Każdy dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub Policję".