Sieciaki kontra Sieciuchy. Bezpieczeństwo dzieci w internecie
Aktualności
Niebieska Linia nr 4 / 2005
W lawinowym tempie rośnie popularność internetu wśród dzieci i młodzieży. Jednak za tym imponującym tempem nie nadążają mechanizmy kontroli. Grupą najbardziej narażoną na niebezpieczeństwa związane z nieświadomym korzystaniem z internetu są najmłodsi. Brak wiedzy dorosłych o zagrożeniach powoduje, iż dzieci często korzystają z internetu bez żadnego nadzoru, wykazując się nadmierną ufnością wobec osób poznanych w Sieci i nieświadomością konsekwencji działań podejmowanych w wirtualnym świecie.
Nawet jeśli dziecko nie ma w domu komputera lub domowy komputer nie jest podłączony do internetu, nie oznacza to wcale, że nie ma ono dostępu do Sieci. Prawie każda szkoła w Polsce ma już pracownię internetową, poza tym dzieci korzystają z komputerów również w kafejkach internetowych oraz u kolegów. Niewątpliwie internet jest nieocenionym narzędziem komunikacji, edukacji oraz rozrywki, i zwłaszcza dla najmłodszych pozostaje atrakcyjnym medium. Niestety, z surfowaniem po Sieci wiążą się także rozmaite zagrożenia, na które dzieci i młodzież są w szczególności narażeni. Do najważniejszych zaliczyć można: kontakt z nieodpowiednimi treściami, narażenie na niebezpieczeństwo w prawdziwym świecie, różne formy nękania za pośrednictwem Sieci, złamanie prawa i/lub narażenie na straty finansowe.
„Dziecko w Sieci”
Zapewnienie najmłodszym bezpieczeństwa w internecie możliwe jest przede wszystkim na drodze edukacji. Jedną z pierwszych w Polsce inicjatyw na rzecz uświadomienia opinii społecznej zagrożeń związanych z niebezpieczeństwami w Sieci jest kampania społeczna „Dziecko w Sieci” zainicjowana w lutym 2004 roku przez Fundację „Dzieci Niczyje” – organizację od wielu lat działającą na rzecz dzieci. Patronat nad kampanią objął minister edukacji narodowej i sportu. Głównym celem pierwszego etapu kampanii, prowadzonego do czerwca 2004 roku, było zwrócenie uwagi dorosłych i dzieci na zagrożenia związane z obecnością pedofilów w Sieci oraz edukacja w zakresie bezpiecznego korzystania z internetu. Ten etap obejmował część medialną, realizowaną pod hasłem „Nigdy nie wiadomo, kto jest po drugiej stronie” (spoty telewizyjne i radiowe, reklama prasowa, billboardy), oraz kampanię edukacyjną przygotowaną we współpracy z Centrum Edukacji Obywatelskiej (materiały edukacyjne dla dzieci oraz scenariusze zajęć szkolnych dotyczących wykorzystania internetu). Łącznie w zajęciach dotyczących bezpieczeństwa w internecie wzięło udział około 30 tys. dzieci; rozdystrybuowano ponad 70 tys. materiałów edukacyjnych. Według badań Gemius SA widoczność pierwszego etapu kampanii kształtowała się na poziomie 85,3%.
Ryzykowne zachowania
Słuszność obaw o bezpieczeństwo dzieci korzystających z internetu w Polsce potwierdziły wyniki badań przeprowadzonych przez Fundację „Dzieci Niczyje” w 2003 i 2004 roku. Wykazały one bardzo częste doświadczanie przez dzieci sytuacji potencjalnie niebezpiecznych oraz niski stopień wiedzy najmłodszych w zakresie bezpieczeństwa w Sieci. Okazało się, że aż 94% dzieci słyszało o zagrożeniach związanych z poznawaniem ludzi przez internet. Pomimo że najmłodsi są świadomi tych zagrożeń, często korzystając z internetu podejmują ryzykowne zachowania: podają nieznajomym swój numer telefonu lub adres zamieszkania, wysyłają zdjęcia. W czasie kontaktów on-line, będących najpopularniejszą formą sieciowej aktywności dzieci i młodzieży, ponad połowa respondentów doświadcza niechcianych konwersacji, a u wielu z nich taka sytuacja powoduje przestrach. Badania ujawniły również, że propozycje spotkań w rzeczywistym świecie otrzymuje aż 64,5% osób, a w 37% przypadków najmłodsi przyjmują zaproszenie! Alarmujące wydaje się, że prawie połowa dzieci udaje się na spotkanie z osobami poznanymi w internecie w pojedynkę, a 17% nikomu o spotkaniu nie mówi. Jedynie co czwarte dziecko informuje rodziców, którzy i tak uczestniczą w tego typu spotkaniach niezwykle rzadko (1,6%). Okazało się również, że rodzice stosunkowo rzadko są dla dzieci źródłem informacji o bezpieczeństwie w internecie. Dzieci nie traktują ich więc jako partnerów w kwestiach związanych z tym obszarem.
Te niepokojące wyniki badań oraz doświadczenia wyniesione z realizacji pierwszego etapu kampanii posłużyły do zaplanowania kolejnych działań.
Drugi etap kampanii
Od stycznia 2005 roku w ramach programu unijnego Safer Internet Action Plan (SIAP) konsorcjum złożone z Fundacji „Dzieci Niczyje” oraz Naukowej i Akademickiej Sieci Komputerowej (NASK) realizuje drugi etap kampanii „Dziecko w Sieci”. Safer Internet Action Plan jest programem Komisji Europejskiej promującym bezpieczne korzystanie z internetu oraz nowoczesnych technologii, włączając w to nową generację telefonów komórkowych, gry on-line, chaty i komunikatory.
NASK, od lat zajmujący się m.in. poprawą bezpieczeństwa w Sieci, prowadzi od początku 2005 roku hotline-punkt kontaktowy ds. zwalczania nielegalnych treści w internecie (www.dyzurnet.pl). Jest to pierwsza tego typu inicjatywa wśród nowych państw Unii Europejskiej. Współpraca Fundacji i NASK-u ma na celu zapewnienie większego zasięgu i skuteczności działań na rzecz bezpieczeństwa w Sieci w naszym kraju.
Obecnie realizowany jest drugi etap kampanii „Dziecko w Sieci”, który koncentruje się na edukacji dzieci i rodziców w zakresie bezpiecznego korzystania z internetu. Podejmowane działania służą:
- zapoznaniu rodziców z możliwościami, jakie daje internet oraz z wiążącymi się z nim zagrożeniami, w szczególności tymi, na które narażone są dzieci;
- uświadomieniu rodzicom, że powinni wiedzieć, do jakich celów ich dzieci używają internetu i z kim się za jego pośrednictwem kontaktują, po to, aby zapewnić im bezpieczeństwo;
- pokazaniu dzieciom, jakie zachowania w internecie mogą być dla nich niebezpieczne i w jaki sposób mogą ich unikać oraz jak powinny reagować, kiedy się z nimi zetkną;
- upowszechnianiu zasad bezpiecznego i właściwego zachowywania się w internecie, głównie poprzez promowanie internetowej etykiety;
- wyczuleniu nauczycieli i osób pracujących z dziećmi na problem bezpieczeństwa najmłodszych w Sieci.
Drugi etap kampanii „Dziecko w Sieci” realizowany jest w wymiarze medialnym i edukacyjnym. Fundacja „Dzieci Niczyje” i NASK nawiązały współpracę z lokalnymi partnerami, z którymi wspólnie prowadzą działania na poziomie lokalnym. Wyrazem tego jest cykl konferencji organizowanych pod nazwą „Bezpieczny Internet” we wszystkich miastach wojewódzkich w Polsce. Do udziału w nich zapraszani są m.in. nauczyciele, specjaliści pracujący z dziećmi, policjanci, przedstawiciele władz lokalnych, dostawcy usług internetowych. Konferencjom towarzyszą imprezy lokalne organizowane w szkołach, domach kultury, kinach itp. dotyczące bezpieczeństwa dzieci w internecie. Warto wspomnieć o obchodach Dnia Bezpiecznego Internetu, w ramach których w lutym 2005 roku w całej Polsce zrealizowano ponad 200 inicjatyw lokalnych. Dzień Bezpiecznego Internetu (Safer Internet Day) obchodzony jest od 2004 roku z inicjatywy Komisji Europejskiej; jego ideą jest zwrócenie uwagi na kwestię bezpiecznego dostępu dzieci i młodzieży do zasobów internetowych. W Polsce dzień ten był obchodzony po raz pierwszy 8 lutego 2005 roku.
Dobrzy i źli
Ważną rolę w edukacji internetowej najmłodszych pełni szkoła i odpowiednio przeszkoleni nauczyciele, którzy poprowadzą dzieci i młodzież przez świat internetu. Temu właśnie mają służyć przygotowane w ramach kampanii „Dziecko w Sieci” scenariusze zajęć dotyczących bezpieczeństwa w internecie (elektroniczna wersja dostępna na stronie www.dzieckowsieci.pl). Na ich podstawie nauczyciele i wolontariusze prowadzić będą zajęcia dla uczniów szkół podstawowych i gimnazjalnych oraz ich rodziców. Ponadto wśród uczestników zajęć i innych imprez edukacyjnych realizowanych w toku kampanii będą dystrybuowane naklejki, ulotki, plakaty. Ogólnopolska kampania edukacyjna ruszy na przełomie września i października tego roku. Jej założenia przedstawiane będą podczas konferencji lokalnych. Wszystkie materiały edukacyjne opierają się na postaciach i fabule z internetowego serwisu dla dzieci www.sieciaki.pl.
Sieciaki.pl to interaktywny projekt edukacyjny Fundacji „Dzieci Niczyje”, który powstał z myślą o 9-15-latkach. Jego głównym celem jest edukacja dzieci w zakresie posługiwania się internetem, bezpieczeństwa w internecie i promocja bezpiecznych zastosowań Sieci. Wykreowane przez organizatorów postaci Sieciaków to dzieci, które znają zasady bezpiecznego korzystania z internetu i zwalczają w nim zło, którego uosobieniem są Sieciuchy. Atrakcyjne dla najmłodszych postaci mają zachęcić uczestników programu do bycia Sieciakami.
Wyposażone w specjalne zdolności Sieciaki popularyzują wśród najmłodszych wiedzę na temat bezpiecznego i efektywnego korzystania z internetu. Sieciuchy reprezentują różne rodzaje internetowego zła: Śmieciuch to spamer, Kłamacz jest sieciowym oszustem, Kradziej wykorzystuje internet do uzyskiwania korzyści materialnych, a Bełkot wypisuje w Sieci bzdury. Dzięki nim dzieci mogą poznać zagrożenia czyhające na nie w Sieci i dowiedzieć się, jak ich unikać.
Zostań Sieciakiem!
Innowacyjnym rozwiązaniem w projekcie Sieciaki. pl jest aplikacja pozwalająca dzieciom na zainstalowanie na pulpicie jednego z dwóch Sieciaków – AjPi lub Spociaka. Po zainstalowaniu Sieciak „przechadza się” po pulpicie komputera i wykonuje przeróżne wskazane przez dziecko czynności – czesze się, tańczy, uprawia sport, odpoczywa itd.
Repertuar zachowań Sieciaka zwiększa się wraz ze zdobywaniem punktów przez dziecko; postać rozwija się i uczy nowych zachowań. Stworzony do walki z Sieciuchami robot NetRobi przesyła dzieciom rady i zadania konkursowe związane z bezpiecznym korzystaniem z Sieci. Za każde prawidłowo wykonane zadanie dzieci zarejestrowane w systemie Sieciaki. pl otrzymują punkty. Zdobywając je i pogłębiając swoją wiedzę na temat bezpieczeństwa w internecie, najmłodsi osiągają kolejne poziomy wtajemniczenia: Prawie Sieciak, Sieciak, Spoko Sieciak, Super Sieciak. Ponadto prowadzone są rankingi użytkowników, którzy zdobyli największą liczbę punktów w danym miesiącu, roku i w ciągu trwania całego programu. Dla najaktywniejszych przewidziane są specjalne nagrody.
Innym nowatorskim elementem serwisu jest katalog bezpiecznych stron internetowych – Sieciakowe BeSt (Bezpieczne Strony). Zgłaszane witryny są weryfikowane przez zespół pracowników i wolontariuszy Fundacji „Dzieci Niczyje” na podstawie przygotowanych kryteriów, które posłużą do wypracowania standardów tworzenia stron internetowych dla dzieci. Strony spełniające wymagania otrzymują certyfikat Bezpieczna Strona i trafiają do katalogu, są jednak regularnie sprawdzane pod kątem zgodności z regulaminem.
Kampania medialna
Jej początek planowany jest na październik 2005 roku, obejmować będzie przekazy medialne skierowane zarówno do dzieci, jak i dorosłych. Będą one prezentowane na zasadach non-profit w ogólnopolskich i lokalnych stacjach telewizyjnych i radiowych, w prasie codziennej, tygodnikach oraz w prasie dziecięcej. Dotychczas w ramach kampanii medialnej czołowi artyści sceny hip-hop (Numer Raz, DJ Zero, MorWA, Paresłów) przygotowali utwór muzyczny oraz teledysk pt. „Sieciaki” promujący zasady bezpiecznego korzystania z internetu i projekt Sieciaki.pl. Utwór emitowany jest w rozgłośniach radiowych, a teledysk w stacjach telewizyjnych.
Świadomi rodzice
Brak wiedzy na temat zagrożeń związanych z korzystaniem z Sieci zarówno wśród dzieci, jak i dorosłych oraz obecność w internecie szkodliwych treści stwarzają duże niebezpieczeństwo. Zapobieganie im polega przede wszystkim na podejmowaniu działań, dzięki którym rodzice będą mogli się dowiedzieć, w jaki sposób ich dziecko spędza czas w Sieci. Niezwykle ważna jest rozmowa z dzieckiem, przekonanie go do zachowywania ostrożności. Podstawowe zagrożenia dla najmłodszych wiążą się z internetowymi kontaktami z osobami obcymi. Dziecko powinno wiedzieć, że pod żadnym pozorem nie może wysyłać nieznajomym swoich danych osobowych ani zdjęć. Rodzice powinni zapewnić dziecko o swoim wsparciu w sytuacji, gdy coś je zaniepokoi lub przestraszy podczas korzystania z internetu. Należy je również przestrzec przed spotkaniami z wirtualnymi znajomymi w realnym świecie – 15-letnia wirtualna koleżanka może okazać się 40-letnim realnym mężczyzną.
W swych staraniach o zapewnienie dziecku bezpieczeństwa nie należy jednak zapominać o kilku faktach: zalety internetu znacznie przeważają nad jego wadami, ciekawość dziecka jest rzeczą naturalną, anonimowość w Sieci jest tylko pozorna, internet jest tylko narzędziem, nie jest ani dobry, ani zły – ale tacy mogą być ludzie, którzy go używają. Dobrym pomysłem może być zaproponowanie dziecku podpisania umowy dotyczącej korzystania z internetu, która regulowałaby np. ilość czasu spędzanego dziennie na surfowaniu czy też rodzaj aktywności sieciowych, jakie może podejmować podczas korzystania z internetu. Takie porozumienie można sformułować wspólnie z dzieckiem, uwzględniając wiedzę, a także jego i swoje potrzeby. Wzór takiej umowy można znaleźć na stronie www.dzieckowsieci.pl.
Bardzo często najmłodsi orientują się lepiej w obsłudze komputera i internetu aniżeli rodzice czy nauczyciele. Nie należy się tym zrażać, dzieci bardzo chętnie dzielą się tą wiedzą. Często też same uczą dorosłych, jak korzystać ze sprzętu komputerowego i jak surfować po Sieci.
A. W.
Inne z kategorii
Zaburzenia odżywiania u kobiet a przemoc || PODCAST
12.01.2025
W jaki sposób zaburzenia odżywiania...
czytaj dalej
