Jak zbudować grupę wsparcia?

Warunkiem koniecznym do udzielania profesjonalnej pomocy, nie tylko osobie doświadczającej przemocy w rodzinie, jest zapewnienie poczucia bezpieczeństwa, które winno przejawiać się przede wszystkim poprzez zbudowanie atmosfery do pomagania, rozumianej jako zespół różnych czynników (m.in. profesjonalizm pomagacza, warunki lokalowe danej instytucji, w ramach której udzielana jest pomoc, adekwatność planu pomocy do sytuacji osoby, która tej pomocy potrzebuje). Istotną kwestią jest także zbudowanie atmosfery akceptacji, przejawiającej się przede wszystkim empatycznym podejściem – wysłuchanie osoby doświadczającej przemocy i przekazanie informacji na temat możliwości pomocy. Nie ulega wątpliwości, że jedną z najbardziej popularnych grupowych form wsparcia osób, które doświadczają przemocy w rodzinie są grupy wsparcia, realizowane w ramach działalności Ośrodków Pomocy Społecznej, Ośrodków Interwencji Kryzysowej, a także coraz częściej w ramach trzeciego sektora – organizacji pozarządowych. Czy na pewno grupy te są budowane zgodnie z właściwą metodologią, tak aby uczestnictwo w nich było jak najbardziej skuteczne dla osób, które z takich form wsparcia korzystają? Poniżej przedstawiam kilka elementów, na które warto zwrócić uwagę przy tworzeniu takich grup.   Grupa wsparcia – zakładanie i dobór uczestników Przeprowadź osobiście konsultację z potencjalnymi uczestnikami grupy wsparcia, nie pozwól, aby ominął cię proces rekrutacji. Podczas konsultacji dowiedz się przede wszystkim, jaka jest motywacja danej osoby do wzięcia udziału w grupie. Warto, aby potencjalni uczestnicy takiej grupy otrzymali informację, że grupa ma sens tylko wtedy, gdy jest spójna. Zwróć uwagę na to, że ostateczna decyzja należy do klienta i powinna być przemyślana.   Ustal kryteria naboru do grupy Czy w tworzonej przez ciebie grupie wsparcia będzie mogła uczestniczyć każda osoba, która doświadcza przemocy? Co w przypadku, gdy uczestnictwo w grupie będzie się wiązało z kosztami, a potencjalny uczestnik nie ma pracy? Czy grupa będzie miała charakter zamknięty czy otwarty?   Grupa wsparcia – co to jest? Aby osoba mogła podjąć przemyślaną decyzję o uczestnictwie w grupie wsparcia, postaraj się wyjaśnić, na czym ono polega. Często osoby, które doświadczają przemocy błędnie postrzegają tę formę wsparcia. Zapytaj osobę, czy jest gotowa, aby mówić o swoich emocjach na forum grupy?   Kontrakt kluczem do sukcesu Po etapie rekrutacji przyjdzie czas realizacji działań i… pierwszego spotkania z grupą. Pierwsze zajęcia to dobry czas na ustalenie zasad współpracy – także tych organizacyjnych. Warto skorzystać z dobrego rozwiązania, jakim jest kontrakt, zarówno indywidualnie podpisywany z każdym uczestnikiem, jak i grupowy, który może dotyczyć np. spraw organizacyjnych. W kontrakcie powinny się znaleźć jasno zdefiniowane cele i przebieg wszystkich spotkań.   Co ze słynną zasadą poufności? Wielu prowadzącym grupy wsparcia zasada poufności spędza sen z powiek. Należy pamiętać, że zasada ta nie odnosi się tylko do tego, że treści nie mogą być rozpowszechniane poza salą, w której odbywają się spotkania, ale może dotyczyć poufności odnoszącej się do samej obecności na zajęciach. Jest to szczególnie istotne dla osób doświadczających przemocy, które bardzo często uczestniczą w tego typu zajęciach w tajemnicy przed najbliższymi. Jednak zasada poufności nie może zostać zrealizowana w momencie, kiedy powzięliśmy informację na temat sytuacji, która zagraża życiu bądź zdrowiu klienta.   Uczestnik odszedł z grupy w trakcie zajęć. Co robić? Sytuacja odejścia uczestnika z grupy nie należy do łatwych, szczególnie dla osób, które pozostają i nadal uczęszczają na zajęcia. Nawet, jeśli dostaniesz wyraźny sygnał ze strony pozostałych uczestników, że nic się nie stało, to warto jednak abyś – jako prowadzący – powiedział o swoich odczuciach. Nie udawaj, że nic się nie wydarzyło. Zadbaj o dobrą przestrzeń na to, aby także uczestnicy mogli wyrazić swoje emocje. Pamiętaj, że każde odejście uczestnika z grupy powoduje lęk u innych.   Monitoruj pracę w grupie – bądź konsekwentny Pamiętaj, że to ty jesteś prowadzącym grupę! To twoim zadaniem jest czuwanie nad prawidłowym przebiegiem zajęć. Bądź konsekwentny – w razie potrzeby sygnalizuj złamanie zasad ustalonych wcześniej w kontrakcie.   Dobrze zorganizowana grupa wsparcia może stać się ważnym elementem procesu niesienia pomocy osobie, która do¬świadcza przemocy w rodzinie; miejscem, w którym może ona poczuć przynależność do wspólnoty, wymieniać doświadczenia, otrzymywać informacje zwrotne, wzmacniać umiejętności komunikowania się. Należy jednak pamiętać, że nie każda osoba, która doświadcza przemocy w rodzinie będzie mogła skorzystać z tej formy wsparcia – przejawiając np. lęk przed grupą, trudności w otwieraniu się czy publicznym mówieniu o swojej sytuacji, dzieleniu się własnym doświadczeniem oraz obawami przed odrzuceniem przez grupę. Warto mieć to na uwadze już na etapie rekrutacji do grupy wsparcia.   Michał Gluzek – pracownik socjalny, socjolog, certyfikowany trener umiejętności społecznych, doktorant Uniwersytetu Śląskie¬go w Katowicach.   Materiał Niebieskiej Akademii Warszawskiej, projekt finansuje Miasto Stołeczne Warszawa.