Rocznik 2021

Nr 6/137/2021

Drogie Czytelniczki i drodzy Czytelnicy!

Lata dwudzieste XXI wieku nie odpuszczają. Wciąż nie wiemy czy nadchodząca zima to ostatnia prosta przed powrotem do strefy komfortu, czy może orkiestra na Titanicu przez globalnymi katastrofami. U granic, tym razem polskich, koczują uchodźcy z krajów, gdzie życie jest bardzo trudne lub niemożliwe. IV fala Covid-19 wciąż się wznosi. Wiele wokół pytań, niepewności, strachu, lęku…

A obawy i niepewność jutra to czynniki ryzyka przemocy. W projekcie „Czarna Księga Ofiar Przemocy Domowej w Polsce 2021” każdego tygodnia odnotowujemy zdarzenia śmiertelne związane z przemocą w rodzinnych relacjach. Przed nami ostatni z 12 miesięcy projektu, licznik przyspiesza, a przed nami jeszcze świąteczny czas, gdy (paradoksalnie) liczba interwencji Policji jest największa.

Dzielę się z Państwem (za co przepraszam) własnym zmęczeniem, obawami i niepokojem. Ale też dzielę się wdzięcznością za wspólne, solidarne pokonywanie trudów minionego roku. Dzielę się też nadzieją na „potraumatyczny wzrost” – co w tym przypadku oznacza nabycie kompetencji do lepszego radzenia sobie z kryzysami w przyszłości.

Razem, nawet jeśli zdalnie, damy radę!

Wszystkiego dobrego nam – zdrowia i optymizmu.  

Ps. Oddając ostatni w tym roku numer „Niebieskiej Linii” w Państwa ręce, mam nadzieję, że lektura pisma daje Państwu wiedzę i wsparcie merytoryczne. Dlatego zachęcam do zaprenumerowania pisma na kolejny rok.

Renata Durda

 

SPIS TREŚCI

ROZMOWA Z MISTRZEM

Jestem racjonalnym optymistą – Rozmowa z Jerzym Szczepańcem

PRAWO W PRAKTYCE

  • Dominika Bek, Anna Jaworska-Wieloch, Olga Sitarz – Gdy azyl staje się więzieniem Przeciwdziałanie przemocy domowej w warunkach kwarantanny i izolacji
  • Diana Dajnowicz-Piesiecka – Polityka karna sądów w sprawach o przestępstwa przeciwko rodzinie i opiece w latach 2008–2018
  • Monika Sokołowska - Zapowiedź zmian. Nowelizacja przepisów o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie

SEKS, WŁADZA I NADUŻYCIA  

W GABINECIE U PSYCHOTERAPEUTY

  • Przemysław Mućko – Wyobrażenia w radzeniu sobie z przykrymi myślami
  • Agata Giza-Zwierzchowska – Syndrom dziecka zastępczego jako efekt traumy relacyjnej
  • Anna Naruszewicz-Dolczewska – Przemoc ujawniona w gabinecie psychoterapeuty

Nr 5/136/2021

Drogie Czytelniczki i Drodzy Czytelnicy!

Czy w zdrowiu, czy w pandemii nieuchronnie nadchodzą kolejne pory roku. Kolejne lato i kolejna jesień, i znowu szybka zadyszka przed końcem roku.

Tegoroczny koniec sezonu zapowiada się gorąco w obszarze przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Właśnie pojawił się projekt kolejnego Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie. Znowu tylko w perspektywie rocznej, na 2022 rok. Ale wygląda na to, że to ostatni taki program, bo równocześnie 30 września Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej opublikowało projekt nowelizacji ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. Sporo w nim zmian, w większości postulowanych od dawna. Wśród zaskoczeń m.in. zmiana nazwy Krajowego Programu na Rządowy Program Przeciwdziałania Przemocy Domowej.
Bo główna projektowana zmiana dotyczy nazewnictwa – porzucamy „przemoc w rodzinie” (family violence) na rzecz „przemocy domowej” (domestic violence). Czy to dobrze czy źle – trudno powiedzieć. Zmiana wydaje się kosmetyczna. Do ustawowej definicji przemocy (domowej) dodano przemoc ekonomiczną. Rozszerzono kategorie osób chronionych ustawą o byłych małżonków i partnerów, nawet jeśli wspólnie nie zamieszkują, dołączono dzieci będące świadkami przemocy w domu. Uporządkowano zadania zespołu interdyscyplinarnego, wyraźnie oddzielając go od działań tzw. grup diagnostyczno-pomocowych (dotychczas grup roboczych). Wprowadzono obowiązkowe szkolenia dla członków ZI oraz obligatoryjne uczestnictwo w posiedzeniach zespołu odbywających się nie rzadziej niż raz na dwa miesiące. Nakreślono szeroki katalog zadań przewodniczącego zespołu. Wprowadzono ustawową funkcję zastępcy przewodniczącego zespołu interdyscyplinarnego. Wskazano miejscową właściwość gminy do prowadzenia procedury „Niebeskie Karty” w sytuacjach wyprowadzki lub podejrzenia braku bezstronności. Doprecyzowano kompetencje do rozstrzygania skarg na prowadzenie procedury „Niebieskie Karty”… itd. Zmian jest dużo (całe 20 stron) i nie sposób ich omówić w tym miejscu.

Zachęcam do zapoznania się z projektem nowelizacji – jest dostępny w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie Rządowego Centrum Legislacji, w serwisie Rządowy Proces Legislacyjny (legislacja.rcl.gov.pl) oraz w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej (UD 296 w Wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów).
Jednocześnie Ministerstwo Sprawiedliwości zapowiada projekt rozszerzenia ubiegłorocznych uprawnień dla Policji i Żandarmerii Wojskowej do wydawania nakazów opuszczenia lokalu przez sprawców przemocy (domowej). Dotychczasowe uprawnienia będą uzupełnione o zakaz zbliżania się i kontaktowania z osobą pokrzywdzoną oraz zbliżania się do miejsc ważnych dla jej spraw życiowych (miejsca pracy, szkoły itd.).

Gorąca jesień przed nami!

Życzę Państwu nadążania za zmianami i nadziei na ich skuteczność

Renata Durda

Spis treści

TEMIDA A PRZEMOC DOMOWA

  • Michał Lewoc - Wymiar sprawiedliwości i organy ścigania a przemoc w rodzinie w 2020 roku
  • Grzegorz Wrona - Przemoc instytucjonalna. Postulat zmian systemowych
  • Magdalena PietrzykUzależnienia a ważność małżeństwa w kontekście kanonicznym

CZARNA KSIĘGA PRZEMOCY DOMOWEJ

STARY CZŁOWIEK I PRZEMOC

METODY PRACY Z OSOBAMI POKRZYWDZONYMI

OPOWIEM CI O SOBIE

  • Izabela Kapera – Dorosłe dziecko milicjanta

Nr 4/135/2021

Drogie Czytelniczki i Drodzy Czytelnicy!

Są ludzie, którym ufamy bardziej i szybciej niż innym. Najczęściej dlatego, że reprezentują zawód lub przynależność społeczną do grupy szczególnego zaufania – lekarze, którym powierzamy własne zdrowie, bankierzy, którym powierzamy nasze pieniądze, notariusze, u których deponujemy nasz majątek, duchowni, którym powierzamy własne dusze. Często nie znamy tych ludzi, ale atrybut ich zawodu już otwiera przestrzeń zaufania. Sama doświadczyłam tej pułapki. Było lato 2002 roku. Zastępowałam przebywającego na urlopie dyrektora Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. Na spotkanie ze mną umówił się i przyszedł ksiądz organizujący wyjazd na konferencję trzeźwościową do Panamy. Prosił o list rekomendujący z PARPA do ambasady USA, gdzie uczestnicy wyjazdu musieli uzyskać wizę amerykańską. Po krótkiej rozmowie o programie konferencji i sytuacji środowisk trzeźwościowych w Polsce rekomendacji udzieliłam, choć ani jedno nazwisko na liście polskiej delegacji nie było mi znane osobiście. Kilka tygodni później konsul amerykańska zadzwoniła z pytaniem czy ja znam tych ludzi, którzy złożyli aplikację o wizy, bo według niej to oszuści, a nie żadni działacze trzeźwościowi. Ksiądz okazał się być jednym z oszustów, a koloratka była pożyczona. Zapewne, gdyby z podobną prośbą przyszedł „cywil”, byłabym bardziej czujna, poprosiła o uwiarygodnienie zaproszeń od organizatorów konferencji. Tym razem za list uwierzytelniający posłużyła koloratka. W tym numerze piszemy o temacie szeroko dyskutowanym w Polsce i na świecie od kilku(nastu) lat – przemoc wobec dzieci ze strony duchownych Kościoła katolickiego. Mamy w Polsce swoje zaniedbania i problemy w tym obszarze, które bulwersują i dzielą opinię publiczną. Tymczasem uwagę międzynarodową przykuwają szkoły katolickie w Kanadzie przeznaczone dla dzieci rdzennej ludności. Przymusowa chrystianizacja w XX wieku skończyła się tam śmiercią wielu tysięcy dzieci. Jeśli ktoś z Was nie czytał jeszcze „22 śmierci Toby ́ego Obeda” Joanny Gierak-Onoszko, to bardzo rekomenduję tę lekturę. Boli, ale znać trzeba. Autorka opisuje losy indywidualnych osób, ale szerszy obraz pokazuje, jak łatwo – mając zaufanie społeczne i wsparcie polityczne – uniknąć nadzoru i realnej kontroli. Jak szybko pleni się przemoc i nadużycia.

 

Dobrej, choć niełatwej, lektury życzę Państwu

Renata Durda

SPIS TREŚCI

OSOBY SZCZEGÓLNEGO ZAUFANIA A ZAGROŻENIA

  • Anna Więcek-Durańska - Odpowiedzialność osób duchownych za przestępstwa seksualne
  • Błażej Kmieciak - „Rozmowy z pedofilem” – spotkanie ze sprawcą przemocy seksualnej
  • Anna Zamojska – Nigdy więcej

 METODY PRACY PSYCHOLOGICZNEJ

ZAGROŻENIA, NARZĘDZIA DO ZAPOBIEGANIA 

  • Rachel Louise Snyder, tłumaczenie Kaja GucioŚladów pobicia brak   W pułapce przemocy domowej  
  • Policyjne nakazy i zakazy po pięciu miesiącach
  • Piotr Wojnowski - Programy dla osób stosujących przemoc w rodzinie – wyniki badań

ZMIANY, POTRZEBY, WYZWANIA

Marek Michalak, Barbara Smolińska-Teiss – Nowa ścieżka rozwoju

Marek Michalak, Agnieszka Rękas - O Narodowej Strategii na Rzecz Walki z Przemocą Wobec Dzieci

Renata Durda – Nowe widoki

Plakaciary

Nr 3/134/2021

Drogie Czytelniczki i Drodzy Czytelnicy!

Trwające od maja rozluźnienia sanitarne dają iluzję powrotu do poprzedniego życia. Wielu z nas marzy, by wskoczyć w buty z sezonu 2019, gdy żyliśmy „normalnie”. Ale to tylko sentymentalne wspomnienie, bo przecież rozum mówi, że i wtedy borykaliśmy się z problemami, które pandemia tylko podkręciła.

W populacji dzieci i młodzieży aż 44%, dwa razy więcej niż w roku 2018, zmaga się z objawami depresji. 20% ma myśli samobójcze. Dwoje na troje ma objawy odstawienne świadczące o uzależnieniu od komórki i komputera – tu skok nie jest duży, bo o zaledwie 6%, ale wydaje się, że uzależnienie w tej grupie uległo pogłębieniu. Również około 40% cierpi z powodu uporczywego lęku.

Dorośli też są zestresowani. Coraz większa grupa boryka się z obniżeniem nastroju – aktualnie dotyczy to już blisko połowy badanych. Polacy więcej piją, jeden na pięciu stracił przynajmniej częściowo źródło dochodów, drastycznie wzrosła nie tylko liczba aktów przemocy, ale też akceptacja dla niej – aż 26% badanych deklarowało, że w niektórych przypadkach jest ona uzasadniona w rodzinie. Cierpliwość rodziców jest na wyczerpaniu, i zapewne uwaga, którą dają dziecku, to głównie uwaga negatywna – krzyk, przemoc, ciągłe kary.

To wyniki badania Dolnośląskiej Szkoły Wyższej (za dr. B. Rajba), ale cytowane w tym numerze „Niebieskiej Linii” inne badania są równie alarmujące. Nie da się wejść pocovidową stopą w dawne buty. Kryzys może być szansą na zmianę, ale trzeba zmobilizować zwątlałe zasoby, aby ją wcielić w życie. Albo porzucić wiele starych nawyków i zacząć od nowa. Choć stare mocno trzyma. Np. patriarchalne wzorce życia rodzinnego i społecznego. Wciąż to „tata zarabia pieniądze”, a „mam je wydaje” (o czym w rozmowie z prof. Adamem Bodnarem). Pandemia mocno osłabiła rynek pracy, ucierpiały zwłaszcza kobiece etaty. Tymczasem powstał pomysł, aby zwiększyć dzietność przez ochronę miejsc pracy ojców. W ponowoczesnym społeczeństwie, gdzie wiele dzieci jest wychowywanych przez samodzielne matki wzmacnianie na rynku pracy ojców, którzy na dokładkę często nie płacą alimentów – wydaje się zabiegiem… nietrafionym.

Tak, stare buty mogą się okazać nie tylko niewygodne i niemodne, ale także roznoszące stare choroby.

Z życzeniami zdrowia i odwagi pójścia nowymi drogami w nowych butach

Renata Durda

 

Spis treści

10-LECIE KONWENCJI STAMBULSKIEJ

JAK DAWAĆ DZIECIOM SIŁĘ

  • Rozmowa z Moniką Sajkowską Dajemy dzieciom siłę każdego dnia
  • Maria Engler – Cyberprzemoc – rodzaje, skala zjawiska, profilaktyka
  • Małgorzata Przybysz-Zaremba - Dziecko w „szponach” dorosłych agresorów
  • Katarzyna Kulesza – Wielkie ciężary na młodych barkach. Dzieci i młodzież w czasie pandemii
  • Anna Mateja Parę zadań z listy
  • Justyna Żukowska-Gołębiewska - Niealimentacja jako przykład przemocy poseparacyjnej

WIEŚ (NIE)SPOKOJNA I (NIE)WESOŁA

  • Anna Maria Nowakowska – Krótki reportaż ze wsi Puste Doły
  • Danuta Kalinowska – Profilaktyka przemocy na wsi

PRAKTYKA TERAPII

  • Przemysław Mućko – Wyobrażeniowa zmiana skryptów a destrukcyjne wzorce

Nr 2/133/2021

Drogie Czytelniczki i Drodzy Czytelnicy!

Jedyną znaną mi zaletą pandemii jest czas na przeczytanie zaległych lektur i obejrzenie zaległych filmów. Nastolatka, z którą ostatnio rozmawiałam powiedziała mi wprawdzie, że odwiedziła już wszystkie strony w internecie, obejrzała wszystkie filmy na Netflixie, a pandemia niestety nadal trwa. No, ale ja nie jestem tak szybka i wciąż mam stos książek do przeczytania.

Wśród nich dwie, które chciałabym Wam szczególnie polecić.

Rebecca Solnit „Matka wszystkich pytań” (choć także każda z poprzednich książek tej Autorki). Ja czytam tę książkę z ołówkiem w ręku, wciąż coś podkreślam czy komentuję na marginesie. Jeden z zaznaczonych fragmentów brzmi: „Pierwszy akt przemocy, jakiego patriarchat wymaga do mężczyzn, nie jest skierowany przeciwko kobietom. Najpierw patriarchat nakazuje mężczyznom, by popełnili akt samookaleczenia, by uśmiercili emocjonalną część własnego ja. Osobnik, który nie zdoła się emocjonalnie okaleczyć, zawsze może liczyć na patriarchalnych mężczyzn, którzy odprawią nad nim rytuał władzy i brutalnie podważą jego poczucie własnej wartości. (…) Pejzaż milczenia można więc podzielić na trzy obszary: milczenie na skutek nakazu wewnętrznego, milczenie panujące na zewnątrz oraz milczenie, które otacza rzeczy nienazwane, nieuznane, nieopisane i nieuświadomione”.

To fragment z eseju „Krótka historia milczenia”, który opisuje historię przemocy (w tym także seksualnej) wobec kobiet.

Druga książka to „Niewidzialne kobiety. Jak dane tworzą świat skrojony pod mężczyzn” Caroline Criado Perez. Z tej książki dowiecie się, dlaczego kobiety marzną w biurowcach, siłują się z drzwiami w centrach handlowych, mają przeciążenia dłoni związane z obsługą klawiatur i telefonów, a GPS-y nie rozpoznają podawanego przez nie adresu. I będzie tylko coraz gorzej, bo funkcjonalności różnych urządzeń tworzone są przez algorytmy, a algorytmy wynikają z big data, czyli wielkich baz danych opartych na danych zebranych głównie od mężczyzn. I o ile w niektórych dziedzinach życia takie projektowanie może być niewygodne czy dyskomfortowe dla kobiet, to np. w medycynie jest już zabójcze.

Z życzeniami zdrowia i inspirujących lektur (także w „Niebieskiej Linii”)

Renata Durda

Spis treści

NA PSYCHOLOGICZNYCH ŚCIEŻKACH

  • Małgorzata Osipczuk - Pomoc psychologiczna online dla osób doświadczających przemocy
  • Przemysław Mućko - Emocjonalne mosty do przeszłości
  • Maria Langer-Fyda - Liście, które opadły. Symptomy depresji – choroby śmiertelnej
  • Anna Maria Nowakowska - Wstręt
  • Michael Kahn Tłum. Michał Zagrodzki - Między terapeutą a klientem. Nowa relacja
  • Maria Engler - Zastraszanie i przemoc szkolna

WĘDRÓWKI ZAGRANICZNE

NA SZLAKU PRAWA

Nr 1/132/2021

Drogie Czytelniczki i Drodzy Czytelnicy

Za nami 2020 rok. Wyjątkowy pod każdym względem. Nikt z nas nie spodziewał się w jak wielu obszarach życia nadejdą zmiany. W obszarze przeciwdziałania przemocy w rodzinie także. Dobre i złe.

Od 30 listopada 2020 roku weszła w życie tzw. ustawa antyprzemocowa – Policja i Żandarmeria Wojskowa nabyły uprawnienia do wydawania wobec sprawców przemocy w rodzinie natychmiastowych nakazów opuszczenia lokalu i zakazów zbliżania do mieszkania przez 14 dni. Z wnikliwych statystyk policyjnych wiemy, że w okresie od 30 listopada 2020 roku do 4 lutego 2021 roku wydano 62 nakazy, 100 zakazów i 377 nakazów i zakazów łącznie. W niektórych domach święta naprawdę mogły być spokojne! Czekaliśmy na ten element uzupełniający system ochrony osób pokrzywdzonych wiele lat i cieszymy się, że już działa.
Wiemy także, że skala przemocy domowej w pandemii znacząco wzrosła. W wielu krajach ten wzrost raportowano na poziomie od 30% do nawet 50%. W Polsce niestety nie ma badań, które by to pokazały. Na dokładkę twarde statystyki policyjne pokazują zmniejszenie liczby wszczynanych procedur „Niebieskie Karty".

W 2018 roku policjanci wypełnili 73.153 formularzy „Niebieska Karta-A". W 2019 roku – 74.313 formularzy. W 2020 roku – 72.601 formularzy. To zaledwie kilkuprocentowy spadek, ale wyraźnie pokazuje, że „gołe" statystyki nie opisują rzeczywistości. Musimy je osadzać w konkretnym kontekście i interpretować.

W mojej ocenie spadek wypełnionych formularzy A pokazuje, że w 2020 roku policjanci mieli wiele innych zadań, o wyższym priorytecie niż przemoc domowa – kwarantanny, wzmocnienie ochrony niektórych urzędów, obstawa wielu protestów społecznych. Policja, podobnie jak inne organizacje, borykała się z niedoborami kadrowymi, spowodowanymi zarażeniami COVID-19 i kwarantannami.

Co może świadczyć o wzroście liczby osób potrzebujących pomocy z powodu przemocy domowej? Lawinowy wzrost połączeń telefonicznych we wszystkich poradniach, który także nie odzwierciedla się we wzroście liczby odebranych połączeń (bo pełnej szklanki nie da się bardziej zapełnić), ale w skali usiłowań połączeń – na każdą rozmowę telefoniczną przypada kilka prób połączenia z zajętym już numerem. Tak było w „Niebieskiej Linii", w poradniach telefonicznych dla dzieci i młodzieży, w telefonach zaufania... Wiele samorządów podjęło decyzję o uruchomieniu dodatkowych linii lub wydłużeniu czasu pracy istniejących poradni.

Drugim ważnym wskaźnikiem jest tzw. kaliber spraw. Częściej niż w poprzednich latach mamy do czynienia z przemocą szybko eskalującą, w której zagrożenie zdrowia i życia jest bardzo realne i narasta błyskawicznie. Trzymam kciuki za wszystkich pracujących w systemie przeciwdziałania przemocy domowej. Oby pandemia wygasła jak najszybciej. Także (a może przede wszystkim) pandemia przemocy domowej.

Renata Durda

Spis treści

CHRONIMY DZIECI

  • Katarzyna Schier - Relacja psychika–ciało. Samotny umysł i samotne ciało
  • Anna Naruszewicz-Dolczewska - Rodzic w podwójnej roli: ofiary i sprawcy
  • Przemysław Kaca - Fundament tożsamości człowieka. O potrzebie bliskości dziecka umieszczonego w pieczy zastępczej
  • Małgorzata Michel - Fenomen Orderu Uśmiechu
  • Paulina Szczupaczyńska - Raport, który nie pozostawia złudzeń

CHRONIMY SŁABSZYCH

  • Anna Maria Nowakowska - Sceny rodzinne w czasach pandemi
  • Hanna Węgrzynowicz - Sięgnąć po wsparcie. Program psychoedukacyjny i rozwojowy dla osób doświadczających przemocy w rodzinie
  • Joanna Grochala - Starość zaklęta w słowach . O językowym wymiarze ageizmu
  • Przemysław Mućko - Wyobrażenia sprzyjające regulacji emocji
  • Renata Kim - Chciał, żebym myślała, że to miłość
  • Bożena Szubińska - Powiedz Stop. Jak zatrzymać przemoc wobec kobiet w służbach mundurowych
  • Paulina Szczupaczyńska - Projekt „Czarna Księga Ofiar Przemocy Domowej 2021”
  • Ewa Bilska - Skuteczne interwencje Policji z użyciem procedury „Niebieskie Karty”

Newsletter Niebieskiej Linii

Dołącz do biuletynu Niebieskiej Linii i otrzymuj wszystkie bieżące informacje o akcjach, szkoleniach, wydarzeniach oraz nowych artykułach.